10. Sınıf Biryay Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 111-112 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz kasideden dua, fahriye ve methiye bölümüne örnek veriniz.

Dua: Şairin şiir yazdığı kişi için Allah’tan mutluluk ve yücelik dilediği, dua ettiği bölümdür. Kasidenin 31-32. beyitleri dua bölümüdür.

Hâb-ı gafletten olan bîdâr olanda Rûz-i Haşr
Eşk-i hasretten tökende dîde-i bîdâre su

Umduğum oldur ki Rûz-i Haşr mahrûm olmayam
Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâre su

Methiye: Adına kaside yazılan din ve devlet büyüğünün övüldüğü esas bölümdür. Kasidenin 17-29. beyitleri arası methiye bölümüdür.

Seyyid-i nev’i beşer deryâ-yı durr-i istıfâ
Kim sepepdür mu’cizâtı âteş-i eşrâre su

Kılmağ içün tâze gülzâr-i nübüvvet revnakın
Mu’cizinden eylemiş izhar seng-i hâre su

Mu’cizi bir bahr-ı bî-pâyân imiş âlemde kim
Yetmiş andan min min âteş-hâne-i küffare su

Hayret ilen barmağın dişler kim itse istimâ
Barmağından virdüği şiddet günü Ensâr’e su

Dostı ger zehr-i mâr içse olur Âb-i Hayât
Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâre su

Fahriye: Şairin kendisini övdüğü bölümdür. Kasidenin 30. beyiti fahriye bölümüdür.

Yümn-i na’tünden güher olmuş Fuzûlî sözleri
Ebr-i nîsandan dönen tek lü’lü-i şehvâre su

2. Aşağıdaki tabloda verilen beyitlerdeki edebi sanatları bulup yazınız.

15. Beyit:

İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile
Gül budağunun mîzacına gire kurtare su

Günümüz Türkçesi:
Gül, bir hile ile bülbülün kanını içmek istiyor. Su, gül dalının damarlarına girerek bülbülü bundan kurtarsın.

Edebi sanatlar

Telmih: Gül ile bülbülün aşkı.
Hüsn-i talil: Gülün kırmızılığını bülbülün kanından alması.
Tevriye:“Reng” kelimesi hem renk hem de hile anlamında kullanılmıştır.
Teşhis: Su ve gül kişileştirilmiştir.
Tenasüp: “Bülbül – gül – reng – kan kelimeleri arasında anlam ilgileri vardır.

28. Beyit:

Çeşme-i hur-şîdden her dem zülâl-i feyz iner
Hâcet olsa merkadün tecdîd iden mi’mâre su

Günümüz Türkçesi:

Senin kabrini yenileyen, onaran mimara su lazım olsa, güneş çeşmesinden her an bol bol saf, tatlı ve güzel su iner.

Edebi sanatlar

Teşbih: Güneş çeşmeye, ışıklar zülale benzetilmiş.
Tenasüp: Mimar- tecdid – merkad kelimeleri arasında anlam ilgileri vardır.
Tezat: hurşid ve su kelimeleri arasında

3. Fuzûli’nin Hz. Peygamber’e olan sevgi ve muhabbetini ifade eden beyitlerine örnekler veriniz.

Yâ Habîba’llah yâ Hayre’l beşer müştâkunam
Eyle kim leb-teşneler yanup diler hemvâre su

Sensen ol bahr-i kerâmet kim şeb-i Mi’râc’da
Şeb-nem-i feyzün yetürmüş sâbit ü seyyâre su

4.

“İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile
Gül budağının mîzacına gire kurtara su” dizesiyle anlatılmak isteneni açıklayınız.

Reng: Renk, hile
Mizac: Bir şeyle karşılaştırılan şey, huy, yaratılış; sağlık.

Cevap: Gül, bir hile ile bülbülün kanını içmek istiyor. Su, gül dalının damarlarına girerek bülbülü bundan kurtarsın.

5. Okuduğunuz şiirde su kelimesinin tekrarı ve kasidenin isminin “su” olmasının şiirin ahengine ve içeriğine katkıları nelerdir? Açıklayınız.

Cevap: Su kelimesi şiirde birçok kez berraklığı ve saflığı ifade etmek amacıyla kullanılmıştır. Güzelliği anlatmak amacıyla ve su kelimesi kelimesinin şiirin ahengine katkısı da vardır.

6. Gazellerde olduğu gibi kasidelerde de en güzel beyit seçilir ve bu beyte “beyt’ül kasid” adı verilir. Sizce Su Kasidesi’nde beyt’ül kasid hangi beyit olabilir, neden?

“Dest busı arzusıyla ger ölsem dostlar
Kuze eylen topragum sunun anunla yara su”

beyiti şairin kişisel duyarlılığını ve hayal gücünü en iyi ifade eden beyittir. Şair bu beyitte onun elini öpmek arzusuyla ölürsem toprağımdan bir testi yaparak onunla yare su verin, böylece mezar toprağım onun eline değecek ve elini öpmüş olacaktır ifadesini kullanmaktadır. Bu hayal gücü ve duyarlılık şairin şiir kudretinin ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir.

7. Su Kasidesi’nin işlediği konuya göre kaside türü nedir? Açıklayınız.

Cevap: Naat’tır. Çünkü Hz. Peygamberi övmek için yazılmıştır.

8. Okuduğunuz kasidede öne çıkan anlayış nedir? Bu anlayışla ilgili ne tür edebî eserler verilmiştir. Açıklayınız.

Cevap: Kasidede öne çıkan değer Hz. Muhammet’e duyulan büyük sevgi, bağlılık ve hürmettir. Mesnevi, divan, ilahi, tevhid ve münacaat gibi türler verilmiştir.

9. Fuzûli, kendisini ve Hz. Peygamberi simgesel olarak nasıl betimlemiştir? Açıklayınız.

Cevap: Kendisini suya hasret biri olarak, Hz. Peygamberimizi ise saflığın simgesi su olarak betimlemiştir.

ETKİNLİK

1. İmge, şairin kelimelere yüklediği özel anlamdır ve sanatçının çeşitli duyularıyla algıladığı durumun öznel yorumudur. İmgelerin anlaşılması şiirin anlaşılmasına önemli katkılar sunar. Örneğin,

“Yeşil pencerenden bir gül at bana,
Işıklarla dolsun kalbimin içi.
Ahmet Muhip Dıranas

“yeşil pencere” ifadesi bir imgedir, yazar bu kelimelerle özel bir anlam oluşturmuştur. Fuzûli de şiirlerinde mazmunları, imgeleri çok iyi kullanan bir şairdir.

Okuduğunuz şiirde kullanılan mazmunlara ve imgelere ikişer örnek bularak bunların şiire katkısını açıklayınız.

gül-bülbül mazmunu

İmgeler:

Gönlümdeki ateşlere gözyaşımdan su saçma
sevgilinin ok temrenine benzeyen kirpikleri
gözünden akan yaşların dönen kubbeyi kaplaması (ilk beyitte)
Suyun Hz. Muhammed’in yoluna uyması ve bu hâli ile temiz yaratılışını dünya halkına açıkça göstermesi (16.beyitte)
İnsanların efendisi, seçkin inci denizi (olan Hz. Muhammet) (17.beyitte)

2. Aşağıda verilen şiirdeki “su” simgesini “Su Kasidesi” ile karşılaştırınız.

Su, duadır, yakarış, ayna, berraklık, saffet,
Onu madeni gökte altınlar gibi sarfet.