10. Sınıf Biryay Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 105-106 Cevapları

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Gazele hâkim olan duygu nedir? Açıklayınız.

Cevap: Gazele hâkim olan duygu sevgiliye duyulan aşktır.

2. Okuduğunuz gazelde teşbih ve mübalağa sanatlarına örnek gösteriniz.

Teşbih: Süzme çeşmin, gelmesün müjgân müjgân üstüne (Kirpikler oka benzetilmiştir.)

Mübalağa: Rîze-i elmâs eker, her açtığı zahme o şûh

3. Okuduğunuz gazelin sizce en güzel beyti hangisidir? Açıklayınız.

Süzme çeşmin, gelmesün müjgân müjgân üstüne
Urma zahm-i sîneme, peykân peykân üstüne

Türkçesi: Ey sevgili! Gözlerini süzme ki, kirpik kirpik üstüne gelmesin; böylece bağrımda (gönlümde) açtığın yaraya ok üstüne ok atmış olma (üst üste kirpikler; üst üste ok demektir).

4. Okuduğunuz beyitte kullanılan redifin anlatıma katkısını değerlendiriniz.

Cevap: Redif: Mısra sonlarında bulunan aynı görevdeki ses, ek ve kelime tekrarlarıdır. Redif şiirde ahengi sağlayan unsurlardan bir tanesidir. Redifin anlama katkısı ise şiirin söyleyiş ve anlam gücünü kuvvetlendirmesidir.

5. Rasih, sevgilisini nasıl tasvir etmiştir? Bu sevgilinin ne tür özellikleri vardır?

Cevap: Rasih sevgilisini kirpiklerini oka benzetmiştir. Sevgili aşığını acı çektirir ve ona her zaman zulmeder.

6. Okuduğunuz gazelin aşağıdaki yapı özelliklerini tabloya yazınız.

Nazım Birimi: Beyit.

Matla Beyti: Başlangıç beyiti.

Süzme çeşmin, gelmesün müjgân müjgân üstüne
Urma zahm-i sîneme, peykân peykân üstüne

Makta Beyti: Divan şiirinde sözün ve şiirin bittiği beyit anlamındadır. Makta beyti o nedenle genellikle şiirin en son beytidir.

Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkına
Eylemişler Râsih’e, bühtân bühtân üstüne

Mahlas Beyti: Şairin lakabının, mahlasının kullanıldığı beyittir.

Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkına
Eylemişler Râsih’e, bühtân bühtân üstüne

ETKİNLİK

1. Metin ve türle ilgili açıklamalarda verilen bilgilerden hareketle incelediğiniz gazellerde kullanılan mazmunları bulunuz. Bu mazmunların şiirde nasıl kullanıldığını belirleyiniz.

Cevap: Anlam, kavram manalarına gelir. Edebiyatta, özellikle Divan Edebiyatı’nda bazı kavramları ifade etmek için kullanılan klişeleşmiş(kalıplaşmış) sözlere verilen addır. Mazmunlar benzetmeli, cinaslı ve nükteli sözlerdir.

Nergis: Göz
Badem: Göz
Keman: Kaş
Ok: Kirpik
Servi: Boy
Serv-i Revan: Yürüyen sevgili
Gonca: Dudak, ağız
Yılan: Saç
Gece: Saç
İnci: Diş

2. Okuduğunuz şiirde beyitlerin yeri değiştirildiğinde gazellerin anlamında bir değişme meydana geliyor mu? Açıklayınız.

Cevap: Şiirde beyitlerin yeri değiştirildiğinde gazellerin anlamında bir değişme meydana gelmez. Çünkü her beyit kendi içinde anlamlıdır ve diğer beyitlerden bağımsızdır.

3. Attila İlhan, “Hangi Edebiyat” isimli eserinde şöyle demektedir: “Râsih’in ünlü gazeli, Türk şiirinin geleneksel ahengini en tumturaklı şekliyle hissettiren görkemli gazellerindendir; ilk defa 1943’te mi, 44’te mi ne, okuyup çarpılmıştım, yarabbi ne yaman bir sesti o.” dedikten sonra gazelin beş beytini de eserine alır ve “Yattığın yer nur olsun Râsih efendi!” diyerek sözlerini tamamlar. Okuduğunuz gazel sizi nasıl etkiledi? Anlatınız.

Cevap: Bu gazel beni çok etkiledi. Aşığın sevgilisine duyduğu sevgiyi çok güzel bir şekilde anlatmıştır.

Dilbilgisi

1. Aşağıda verilen parçadaki ayraçla bırakılan yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz.

İlk şafakta (,) ilk aydınlıkta Aygır yılkılıkları ovaya çekti (.) Topluluk karın kısmen az olduğu yamaçtan aşağı kayıyordu (.) Aygır önde idi (.) Birden duruverdi (.) Yanına yaklaşan atlar da duruverdiler (.) Biraz ötelerindeki leşi gördüler (.) Çilkır(‘)ın leşiydi bu (…) Rahatça (,) korkusuzca uyuyor gibiydi (.) Ayaz (,) bacaklarını (,) boynunu germişti (.) Karda benek benek kan izleri görünüyordu (.)

Abbas Sayar, Yılkı Atı

2. Aşağıda verilen parçadaki yazım yanlışlarını bulunuz.

Bütün cihanın bilmesi lazımdır ki Türk Halkı, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve onun hukümeti, uşak muamelesine tahamül edemez. Her medenî millet ve hükümet gibi varlığının, hürriyet ve istiklâlinin tanınması talebinde kesin olarak ısrar etmektedir. Ve bütün davasıda bundan ibarettir… Yüksek heyetinizin başkanı olarak beyan ederim ki biz savaş değil, barış istiyoruz. Eğer Yunan ordusunun bizi, bu meşru, bu haklı davamızdan vaz geçirebileceği düşünülüyorsa, bu mümkün değildir.

Şu Çılgın Türkler, Turgut Özakman

Cevap: Kelimelerin hükümeti, tahammül, davası da şeklinde yazılması veya düzeltilmesi gerekmektedir.