Anlamca birbirinin karşıtı olan, birbiriyle çelişen kelimelere zıt anlamlı kelimeler adı verilir. Türkçemizde her sözcüğün eş anlamlısı olmadığı gibi zıt anlamlısı da yoktur. Zıt anlamlı sözcükler genellikle nitelik veya nicelik bildiren sözcüklerde yani sıfat ve zarf özelliğindeki sözcüklerde bulunur.
Sözcükte anlam konusunun bir içeriği olan zıt anlamlı kelimeler mutlaka doğru öğrenilmesi ve anlaşılması gereken bir konudur. Zıt anlamlı kelimeler anlamca birbirinin tam tersi anlamı ifade eden kelimelere denilmektedir. Zıt anlamlı kelimeler yerine karşıt anlamlı kelimeler de denilebilmektedir.
Anlam bakımında zıt olan kelimeler bilinmediği takdirde bir cümle içerisinde aynı anda kullanılabilir. Zıt anlamlı kelimelerin aynı cümle içerisinde yer alması anlatım bozukluğuna sebep olur. Zıt anlamlı kelimelerin neler olduğu çok iyi öğrenilmelidir ve aynı cümle içerisinde kullanılmamalıdır.
Kelimelerin olumsuzu zıt anlam olarak adlandırılamaz. Tekrar bir örnek vermek gerekirse; güzel kelimesinin olumsuzu güzel değildir. Fakat güzel kelimesinin zıt anlamlısı çirkindir. İkisi birbirinden farklı sözcüklerdir.
Her sözcüğün zıt anlamı bulunmaz. Zıt anlamlı kelimeler genel olarak derecelendirilebilen kavramlarda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin; az, küçük, dar, soğuk, yüksek gibi kelimelerin zıt anlamlısı bulunabilir. Birçok öğrenci her kelimenin zıt anlamlısının olduğunu sanıp özellikle kelimelerin olumsuzlarını zıt anlam olarak görebiliyorlar. Her sözcüğün zıt anlamlısı olmadığı çok iyi anlaşılmalıdır.
Zıt anlamlı kelimelere örnekler
- uzak ↔ yakın
- bulanık ↔ berrak
- kirli ↔ temiz
- ileri ↔ geri
- güzel ↔ çirkin
- iç ↔ dış
- soğuk ↔ sıcak
- sık ↔ seyrek
- iyimser ↔ kötümser
- inmek ↔ çıkmak
- sağ ↔ sol
- zengin ↔ fakir
- Aşağı ↔ Yukarı
- Açık ↔ Kapalı
- Koyu ↔ Açık
- Alt ↔ Üst
- Akıllı ↔ Aptal
- Asgari ↔ Azami
- Çekingen ↔ Atılgan
- Ön ↔ Arka
- Usta ↔ Acemi
- Kara ↔ Ak
- Satıcı ↔ Alıcı
- Uslu ↔ Afacan
- Tok ↔ Aç
- Tatlı ↔ Acı
- Kibirli ↔ Alçakgönüllü
- Siyah ↔ Beyaz
- Dolu ↔ Boş
- Doğu ↔ Batı
- Savaş ↔ Barış
- Bitirmek ↔ Başlamak
- Soru ↔ Cevap
- Cömert ↔ Cimri
- Korkak ↔ Cesur
- Tek ↔ Çift
- Eğik ↔ Dik
- Geç ↔ Er
- Yeni ↔ Eski
- Gece ↔ Gündüz
- Gelir ↔ Gider
- Gelecek ↔ Geçmiş
- Gerçek ↔ Hayal
- Kalabalık ↔ Issız
- Zarar ↔ Kar
- Tenha ↔ Kalabalık
- Dış ↔ İç
- Çıkış ↔ İniş
- Büyük ↔ Küçük
- Yaz ↔ Kış
- Kabul ↔ Ret
- Kaba ↔ Nazik
- Negatif ↔ Pozitif
- Çürük ↔ Sağlam
- Soğuk ↔ Sıcak
- Çoğul ↔ Tekil
- Kirli ↔ Temiz
- Bayat ↔ Taze
- Yaramaz ↔ Uslu
- Şişman ↔ Zayıf
- Genç ↔ Yaşlı
- Yabancı - Yerli