Kullanıldıkça tükenen ve tekrar oluşması çok uzun yıllar alan enerji kaynaklarına yenilenemeyen enerji kaynakları adı verilir. Taş kömürü, linyit, petrol, doğal gaz ve nükleer enerji yenilenemeyen enerji kaynaklarına örnektir.
Taş kömürü yandığında çevresine yüksek miktarda ısı yayan fosil bir yakıttır. Ülkemizde Zonguldak ve çevresindeki madenlerden çıkarılır. Madenlerden çıkardığımız taş kömürü ülkemizin ihtiyacını karşılamadığı için ithal edilir. Taş kömürü demir-çelik sanayisinde enerji kaynağı olarak da kullanılır.
Linyit ülkemizde en yaygın olarak bulunan enerji kaynağıdır. Yandığında çevresine yaydığı ısı miktarı, taş kömürüne göre azdır. Linyit, konutlarda yakıt olarak kullanılırken termik santrallerde de elektrik üretmek amacıyla kullanılır.
Ülkemiz, petrol ihtiyacının büyük bir kısmını ithalatla karşılar. Batman, Siirt, Diyarbakır ve Adıyaman ülkemizde petrol çıkarılan illerimizdir. Petrol, rafinerilerde işlenerek kullanıma hazır hâle getirilir. Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit), Ataş (Mersin), Orta Anadolu (Kırıkkale) ve Batman rafinerisi ülkemizdeki petrol rafinerileridir.
Doğal gaz günümüzde yaygın olarak kullanılan enerji kaynaklarından biridir. Ülkemiz doğal gaz yatakları açısından zengin değildir. Ülkemizde doğal gaz Kırklareli (Hamitabat) ve Mardin’de (Çamurlu) çıkarılır. İhtiyacımızın büyük bir kısmı ithal edilir. Doğal gaz konutların ısıtılmasında, sanayide ve elektrik üretiminde kullanılır. Ambarlı (İstanbul) ve Ovaakça (Bursa) doğal gazla çalışan enerji santrallerimize örnektir.
Uranyum ve toryum madenlerinin ham madde olarak kullanılmasıyla elde edilen enerji türüdür. Ülkemizde şu anda aktif olarak kullanılan nükleer enerji santrali yoktur. Ancak Mersin’de yapım aşamasında olan ve Sinop’a yapılması planlanan iki nükleer enerji santrali projesi bulunmaktadır. Bu enerji santralleri tam kapasiteyle çalıştığında ülkemizin enerji ihtiyacının önemli bir kısmının karşılanacağı düşünülmektedir.
Yenilenemez enerji kaynaklarının olumlu yönleri – avantajları
- Petrol en değerli kaynaklardan biri olduğu ve kolay çıkartıldığı için bulunduğu bölgeye istihdamla birlikte ekonomik katkı sağlar.
- Kömür en güvenilir enerji kaynaklarından biridir. Enerji sağlamak için yanma işlemi yeterlidir farklı dış etkenlerden etkilenmez. Rezervinin bulunduğu yerde rahatlıkla kullanılabilir.
- Doğalgaz işlenmesi maliyetiyle son derece ucuzdur. Diğer yenilenemez enerji kaynaklarına ve fosil yakıtlarına göre çevreyi en az kirleten enerji kaynağıdır. Yakındığında sadece karbondioksit ve su buharı çıkar.
Yenilenemez enerji kaynaklarının olumsuz yönleri – dezavantajları
- Kömür çıkartılması itibariyle madene ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle madencilik mesleği doğmuştur. Madencilik dünyanın en tehlikeli mesleklerinden biridir. Madenlerin patlama tehlikeleri vardır.
- Yenilenemez enerjiler yakıldığında çevreye çok miktarda zehirli gaz salar. Solunan havaya karışan bu gaz insan sağlığı için son derece zararlıdır. Aynı zamanda petrol de çıkartılırken toprağa ya da denize karışırsa son derece tehlikeli hal alır.
- Doğalgaz çıkartılırken kayaların kırılması gerekmektedir. Bu da küçük, zararsız depremlere yol açar ancak çok fazla yapılması levha hareketlerine yol açabilir. Aynı zamanda doğalgazın çıkartılırken doğaya ya da suya karışası son derece zararlıdır.
- Yenilemez enerji kaynakları bir gün tükenecektir. Bunu öngörerek alternatif yollar aransa da bu tür enerjiler bittiği zaman bir daha kullanılamaz, sürdürülebilir değildir.