Yazılı olan ve yazısız olan kurallar toplum düzeninin sağlanmasında ve adaletin yerine getirilmesinde sosyolojik olarak oluşturulan ve zaman içinde yerleşik hale gelen kurallardır. Yazılı kurallar, hukuk kurallarıdır. Yazısız kurallar ise, ahlak ve gelenek ve görenek kurallarıdır.
Yazılı ve yazısız kurallar her toplumda olan kurallardır. Ancak yazılı kuralları insanların uyup uymadığına devlet bazı güçleri ile denetlemeler getirir. Bu kurallara uyulmadığı takdirde ceza verir. Yazısız kurallarda ise bir yaptırım uygulanmaz. Ancak bu kurallara her aklı başında insan uyar.
Yazılı kurallara ve yazısız kurallara uyulmaması durumlarında toplumda farklı sonuçlar yaşanmaktadır. Yazılı kurallara uymamanın cezası kanuni olarak para cezası ve hapis cezasıdır. Yazısız kuralların cezaları için toplumsal reflekslerden meydana gelen uyarma, kınama ve dışlama aşamalarından oluşmaktadır. İtibar zedelenmesi, güvensizlik gibi durumlar da ortak yanlar olarak suçun bir karşılığı olarak insanların ortak tavrı şeklinde meydana gelmektedir.
Yazılı kuralların yaptırımları
- Kuralları yazılıdır.
- Belirlenmiş sabit bir cezası vardır.
- Cezaların yaptırımları daha büyüktür
- Kişiye ve yere göre değişmez.
- Devlet ve kurumlar tarafından kontrol edilir.
- Kuralları oy birliği ile bir yönetim tarafından belirlenir.
- Kuralları her an, yönetim tarafından değiştirebilir
Yazılı olmayan kuralların yaptırımları
- Kuralları yazılı değildir
- Cezası toplumun dışlaması ve ayıplamasıdır
- Cezası tam belirli değildir
- Kişiye ve yere göre değişebilir
- Kuralları gelenek ve göreneklere göre zamanla belirlenir
- Geçen zamanla değişebilir
- Devletin bir yaptırımı yoktur
- Kuralların belirlenmesi