Soru : Sorumlunun davranışlarından (ef’al-i mükellefîn) bazıları şunlardır
Ödev cevabı kısaca : Sorumlu (mükellef) bir Müslümanın davranışları şunlar olabilir: Beş vakit namaz kılmak, Ramazan ayında oruç tutmak, mal varlığının bir kısmını zekat olarak vermek, yaş ve maddi imkanlar elverdiğinde hac ibadetini yerine getirmek, beslenme alışkanlıklarında helâl ve tayyib ürünleri tercih etmek, doğruluk ilkesine bağlı kalmak ve iftira atmamak gibi İslam'ın öğretilerine uygun davranışlardır. Bu davranışlar, İslam'ın temel ibadet ve ahlaki prensiplerine bağlılık göstermeyi ifade eder.
Efali Mükellefin Müslüman olan kişilerin yapmış oldukları davranışlar, fiiller ve işlere denilir ve her biri farz, sünnet, vacip, mübah, müstehab, meruh, haram ve müfsid olarak ayrılan gruplardan birine girer.
1- Farz: Allah’ın yapılmasını kesinlikle emrettiği ve yapıldığında büyük sevaplar kazanırken terk edildiğinde büyük günahları olan emirlerdir. İkiye ayrılmaktadır.
Farz-ı Ayn: Mükellef olan herkesin yapması lazım olan farzlardır.
Farz-ı Kifaye: Mükellef olan kimselerin bir kısmının yapmasının diğer kısmın yapması için sorumluluğun kalktığı durumdur.
2- Vacip : Farz gibi kesin olmayan fakat yapılması emredilen işlerdir.
3- Sünnet: Allah resulü Hz. Muhammed (s.a.v)’in sürekli olarak yaptığı ve bir mazereti olmadan terk etmediği şeylerdir.
Müekked Sünnet: Hz. Muhammed (s.a.v.)’in sürekli yaptığı nadiren terk ettiği vacip ya da farz olmayan şeylerdir.
Gayri Müekked Sünnet: Hz. Muhammed (s.a.v.)’in çok kez yapıp bazen terk ettiği şeylerdir.
4- Müstehab : Hz. Muhammed (s.a.v.)’in hayatında iki kez olsa bile yaptığı, beğendiği ve sevdiği şeylerdir.
5- Mübah: Yapılmaması ya da yapılması dinen sakıncalı olmayan, mükellefin yapmakta ya da yapmamakta serbet olduğu fiillerdir.
6- Haram: Allah’ın yapılmasını kesinlikle emrettiği şeylerdir.
7- Mekruh: Haram kadar kesin olmasa da yapılmaması uygun olan şeylerdir.
Tahrimen mekruh: Harama en yakın olan mekruhtur. İsteyerek işleyen kimse günahkar olmaktadır.
Tenzihen mekruh: helale yakın olan ama yapılmaması daha iyi olan şeylerdir.
8- Müfsid: Meşru olan bir şeyi bozan şeylerdir.
Efali mükellefin davranışları ve örnekleri
Her bir efali mükkelefin davranışlarına örnek şunlardır:
Farz-ı Ayn: Oruç tutmak.
Far-ı Kifaye: Cenaze namazı kılınması.
Vacip: Bayram namazı.
Müekked Sünnet: Sabah, akşam ve öğlen namazlarının sünnetleri.
Gayr-i Müekked Sünnet: Namazda uzun okuma.
Müstehab: Kabir ziyaretleri.
Mübah: Yemek yemek.
Haram: Hırsızlık
Tahrimen mekruh: Namaz vaciplerini özürsüz terk etmek.
Tenzihen mekruh: Bazı sünnetlerin terki.
Müfsid: Orucu bozmak.