Konusu: Ada'daki zamanın tasviriyle başlayan Son Kuşlar hikayesinde bir doğa cenneti olan Adalar'ın güzelliklerinin duyarsız ve çıkarcı insanlar tarafından tahrip edilmesinden duyulan rahatsızlık anlatılıyor.
Teması: Doğaya Saygı
Kısa özeti: Öyküde normalde insanlar tarafından sevilen, zenginliğini belli etmeyen, mütevazı bir adam olan Konstantin'in güz mevsimi geldiğinde bir canavara dönüşüp adadaki kuşları avlaması ve onun yüzünden kuşların artık adaya pek uğramadığı ve anlatıcının bu duruma çok üzüldüğü anlatılıyor. Hikayenin sonunda doğal güzellikleri koruma konusunda okuyucu uyarılır.
Uzun özeti: Sait Faik Abasıyanık’ın yazdığı Son Kuşlar kitabında adalar, balıkçılar, işinin ehli insanlar, ölümü bekleyen yaşlılar ve zavallı çocuklara dair hikayeler bulunur. Bu hikayeler içerisinde bulunabilecek şey muhteşem bir insan sevgisidir. Toplumun çeperinde yaşayan insanlar, hikayelerde karşımıza birer kahraman olarak çıkıyorlar. Hiç tanınmayan bu karakterleri yazar, bazen bir hayal ürünü olarak açıklamış bazen ise niye böyle yaptığını söylemiştir.
Son Kuşlar içerisinde on dokuz adet hikâye bulundurur. Kitaba adını veren aslında hikayedir. Konstantin Efendi isminde bir adam, Ada’nın çocukları örgütleyerek bin tanesi iki yüz elli gram etmeyen saka, iskete florya ve serçeleri avlaması konu edinir. Avladıkları bu türleri akşam pilavının üzerine koyar ve afiyetle yer. Ada’da gezinmekte iken ne zaman bir kuş sesi duysa korkar. Çünkü Konstantin Efendi’nin bu kuşların peşinde olduğu bilinmektedir. Aradan bir zaman geçtikten sonra, bu kuşlar Konstantin Efendi yüzünden adaya bir daha uğramazlar.
Hikâyenin kahramanı bir gün adada gezerken yol kenarındaki çimlerin söküldüğünü görür. Buna müdahale etmek istemektedir, ancak işçiler, bu çimleri Mühendis olan Ahmet Bey’in söktürdüğünü söylerler. Bu çimlerin, deri tüccarı olan Hollandalının bahçesine yerleştirilmesi gerekir. Hikâyenin kahramanı ise bu güzel çimler söküldüğü ve yolların çamur içinde kaldığı için adanın geleceği için çokça üzülür. Kendisi kuşları ve geleceği görmüştür, ancak gelecek nesiller bunu bir daha göremeyecektir.
Son Kuşlar kahramanlar ve özellikleri
Kahraman Anlatıcı: Hikayenin anlatıcısıdır. Doğayı ve hayvanları seven, küçücük kuşların avlanmasından son derece rahatsız olan, yaşadığı çevreye çok duyarlı biri...
Konstantin: Galata'da bir yazıhanesi olan zahire tüccarıdır. Kendi halinde yaşayan, hesaplı, başkaları tarafından sevilen, mütevazı, şakacı bir tavrı yanında canavar bir yönü de vardır çünkü kuşlara kıymaktadır. Yazar tarafından beğenilmemektedir.
Mühendis Ahmet Bey: Okumuş bir insan olmasına rağmen çocuklara çimleri yoldurmakta, doğayı tahrip etmektedir. Onlara kötü örnek olmaktadır.
Mekan ve Zaman
Öyküdeki zaman kesin olmamakla beraber güz mevsimi ve yaz mevsimlerine değinmiştir. Hikaye doğa harikası Ada'da geçmektedir.
Dil ve Üslup Özellikleri
Hikaye kahraman anlatıcının bakış açısıyla yazılmıştır. 1.tekil kişili (ben) anlatımı vardır. Yazar tasvirlere ve gözlemlere sıkça yer vermiştir. "Bir küçük koyun hemen beş on metre yukarısında, bir apartman terası kadar ufak bu kır kahvesinin tahta masaları üstünde hala karıncalar gezer. Hâlâ sinekler kahve fincanının etrafına konarlar.
"Kişiselleştirmelere yer verilmiştir. "Günün birinde gökyüzünde, güz mevsiminde artık esmer lekeler göremeyeceksiniz. Günün birinde yol kenarlarında, toprak anamızın koyu yeşil saçlarını da göremeyeceksiniz."
Daha çok iç konuşma ve diyalog anlatım tekniklerinden yararlanılmıştır.
Anafikir: Doğanın acımasız bir şekilde tahrip edilmesi ve bunun sonucunda gençlere kötü bir dünyanın miras kalacağı üzerinde durulmuştur. Doğanın, insan üzerindeki önemi büyüktür. Çimlere zarar vermek, kuşları öldürmek gibi kötü davranışlardan çocuklar uzak tutulmalı özendirilmemelidir. Doğanın tahrip edilişinde belli kuruluşlar gerekli önlemler almalı, engelleyici yönünde cezalar vermelidir. Herkes böyle yanlışlıklar karşısında gerekli yerlere başvurmalı hataların önüne geçmelidir.