Rüzgâr, atmosferdeki havanın Dünya yüzeyine yakın, doğal, çoğunlukla yatay hareketleridir. Hava hareketlerinin temel sürücüsü, atmosfer basıncının bölgeler arasında farklı değerlerde bulunmasıdır. Rüzgâr, alçak basınçla yüksek basınç bölgesi arasında yer değiştiren hava akımıdır, daima yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru hareket eder.
Rüzgar oluşumunun ana sebebi sıcaklıktır. Bölgesel olarak seyreden sıcaklık farkları rüzgarın hareketlenmesine sebep olur. Sıcaklık arttıkça havanın sahip olduğu moleküler yapısında atomlar daha hızlı hareket eder ve enerji düzeyleri artar. Soğuk havalarda ise mevcut atomların enerjisi azalacağı için hareketleri de yavaşlayacaktır. Bu sebeple havanın insanlar üzerindeki etkisi, sıcak havalar daha hafif bir his, soğuk havalar da daha fazla ağırlık hissi yaratır.
Rüzgarın nedenleri:
Yüksek basınç alanından, alçak basınç alanına akarken:
- Dünyanın dönüşü
- Yüzey sürtünmeleri
- Yerel ısı yayılması
- Başka atmosferik olaylar
- Yeryüzünün topografik yapısı
- rüzgârın yönü ve türbülansın varlığı veya yokluğu gibi niteliklerini değiştirir.
Rüzgâr, alçak (siklon) ve yüksek (antisiklon) alanlarda farklı özellikler taşır. Rüzgarın oluşumundaki temel unsur sıcaklık farkıdır. Bölgesel açıdan ortaya çıkan sıcaklık farkları rüzgarın hareket etmesine olanak tanımaktadır. Havadaki sıcaklık arttıkça ortamda yer alan atom parçacıkları daha hızlı hareket etmeye başlar. Bu doğrultuda enerji düzeyleri artış gösterir. Aynı şekilde Soğuk havalarda atomların hareketleri yavaşladığı için buna paralel olarak enerjileri de düşer. Bu sebepten dolayı sıcak havalarda rüzgar daha hafif bir etki yaratırken, soğuk havalarda ise ağırlaşır. Bu şekilde rüzgar oluşumu ile beraber mevsimsel şartlara bağlı olarak farklı zamanlarda şiddeti değişkenlik gösterir.
Rüzgarın oluşmasının temel sebebi sıcaklıktır. Bölgesel sıcaklık farkları rüzgarın esmesine neden olur. Havanın yapısı, rüzgarın esmesine neden olmaktadır. Soğuk olan havada birim hacimde daha çok molekül ve atom bulunur çünkü soğuk havada atomların enerjisi düşük olur, yavaş hareket ederler.
Sıcaklık arttığında, atomların hareketi hızlanırlar ve birim havada, daha az atom bulunur. Sıcaklıkla doğru orantılı olarak atomların enerjisi artar.
O yüzden sıcak hava daha hafif, soğuk hava daha ağırdır. Hafif olan hava bölgesinde yani ısınan hava yükseldiği için hava hafiflediği için alçak basınç alanı oluşur. Soğuk bölgede moleküller, ağır oldukları için çökerler ve yüksek basınç alanı yaparlar.
Rüzgar, yüksek basınçlı havanın, alçak basınçlı bölgeye doğru yaptığı hava hareketi sonucu oluşur. Bu havanın yer değiştirmesine rüzgar denir.