Özetleme, “zaman atlaması” ve “olay genellemesi” tekniklerini kapsayan bir yöntemdir.
Zaman atlaması: Özetleme yönteminin karakteristik özelliğini kazandığı teknik unsur “zaman
atlaması”dır. Anlatıcının, olayların akış süreci içinde aktarmayı gereksiz gördüğü süreçleri devreden çıkardığı yöntemdir. “Aradan altı ay geçti.”, “Üç aydır önemli bir olay gerçekleşmedi.” gibi ifadeler zaman atlamalarıdır. Bu durum bazen ileriye dönük de olabilir. “Sonra günlerce hayatın akışına kapıldı.”
Olay genellemesi: Özetleme yönteminde ikinci teknik öge olay genellemesidir. Burada da zaman atlamasında olduğu gibi bir zaman genişlemesi görülür. İkisi arasındaki önemli fark, olay genellemesindeki genişleme bir atlama şeklinden çok yayılma şeklinde gerçekleşir. Daha çok anlatıcı ya da kahraman vasıtasıyla uzak ya da anlık bağlamda geçmişe yönelen bir geriye dönüş değil dolaylı ve kahraman olmayan anlatıcı merkezli geriye dönüştür.
Özetleme tekniği örnekleri
Başarılı bir özet çıkarmak için en başta metnin iyice okunması ve anlaşılması gerekir. Unutulmamalıdır ki; Özetleme Tekniği ile amaçlanan her ne kadar yazının "öz ve kısa" halini elde etmek olsa da orijinal metnin amaç ve hedefinin de asla saptırılmaması ve değiştirilmemesi gerekir. Özetleme tekniğini aşama aşama şu şekilde anlatmak yararlı olacaktır:
Metnin, kavranacak biçimde okunması: Burada sadece sözcükleri okuyup geçmek anlaşılmamalıdır. Metnin mesajı ve anlatmak istediği kavranmalıdır. Aksi halde başarılı bir özet çıkarmak olanaksızdır.
Önemli noktaların kayıt edilmesi: Her bir metnin çok mühim ve can alıcı noktaları, mesajları vardır. Özet tekniğinin amacı da tam olarak bu can alıcı hususların gözden kaçmadan, özetlerde yer almasının sağlanmasıdır. Bu sebeple asıl metin okunurken bunların bir yere not edilmesi ya da altının çizilmesi gibi yöntemlerle kayıt edilmesi gerekir.
Özet için taslak oluşturulması: Bu yöntem son derece yararlı olacaktır. Özetleme yaparken, bunun boyutu, kapsamı, içeriği, bölümleri bu taslakta yer alacaktır. Bu taslak sayesinde çıkarılan özetin de kontrol edilmesi kolaylıkla mümkün olacaktır.
Bölümler oluşturulması: Özetlenecek metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinin tasarlanması aşamasıdır.
Tutarlılığın kontrol edilmesi: Özetlenen metnin ve özetin karşılaştırılması aşamasıdır. Kişisel yorumlar katılmamış, esas metin baştan yazılmamış olmalı ve özetlenen metinde varsa eksiklikler giderilmelidir.