Herhangi bir cümle içerisinde açık şekilde söylenmediği halde, cümledeki bazı ifadeler ile beraber cümlenin anlamı üzerinden çıkarılan anlama örtülü anlam denir. Genel olarak örtülü anlam kullanım açısından, ‘de’ bağlacı eşliğinde ele alınır. Aynı zamanda örtülü anlamın kullanıldığı cümleler içerisinde karşılaştırmalar ile beraber aşamalı durumlar da kullanılır. Bu konuda birçok farklı cümle ile beraber örtülü anlam günümüzde oldukça fazla değerlendiriliyor.
Cümlede doğrudan söylenmeyen ancak cümlenin anlamından çıkarılan diğer anlamlara “örtülü anlam” denir.
Bir cümlede örtülü anlam üç şekilde oluşturulmaktadır:
1- "de" bağlacı yardımıyla:
- Kenan da yıl sonunda takdir almıştı. (Diğerlerinin de takdir aldığını anlıyoruz.)
- Annem de gitmeme izin vermemişti. (İzin vermeyenin sadece baba değil, başkalarının da olduğunu anlıyoruz.)
2- Karşılaştırma (Kıyaslama) yapılarak:
- Bu oda daha sıcakmış. (Diğer odaların burası kadar sıcak olmadığını anlayabiliyoruz.)
- Dilek sınıfın en çalışkan öğrencisiydi. (Çalışkanlık anlamında sınıf arkadaşlarının Ahmet kadar başarılı olmadığını anlıyoruz.)
3- Aşamalı durumlar yoluyla:
- Okulda disiplin olayları artmaya başladı. (Önceden bu kadar disiplin olayının olmadığını anlıyoruz.)
- Gün geçtikçe hayat pahalılığı da artıyordu.
Cümle örnekleri ile örtülü anlam konu anlatımı
Cümle örnekleri ile örtülü anlam çok daha etkin şekilde anlaşılabilir. Farklı cümleler üzerinden kurulum gerçekleştirilerek örtülü anlamı kavrayabilirsiniz.
‘’Öğretmenler toplantısına annem de gitti.’’
Bu cümleden anlaşıldığı üzere kişinin annesi ile beraber aynı zamanda farklı insanların da toplantıya katıldığı anlaşılıyor. Eğer burada, ‘de’ bağlacı kullanılmasaydı çok başka bir anlam ortaya çıkabilirdi. Ancak cümle içerisinde anne ile beraber öğretmenler toplantısına farklı insanların da katıldığı ortaya çıkıyor.
‘’Adam tekrar kaza yapmış.’’
Gördüğümüz gibi cümle içerisinde tekrar kelimesine baktığımız zaman burada bir örtülü anlam görüyoruz. Adamın daha önce de kaza yaptığını anlatmaktadır. Ancak bunu net şekilde cümle içerisinde söylemiyor. Sadece yeniden kaza yaptığını anlatırken zaten bunu daha önce de gerçekleştirdiğini ifade etmektedir.
Şimdi bu konuda birkaç örnek daha yapalım ve bu örnekleri size inceleyin.
- ‘’Bugün hiç havamda değilim.’’
- ‘’Bu raflardaki tek kalın kitap budur.’’
- ‘’Bugün pazara kardeşim de gelecek.’’
- ‘’Biz beraber cumartesi günü de sinemaya gideceğiz.’’