Besin moleküllerinin oksijen kullanılmadan yıkılması sırasında ETS yardımıyla ATP üretilmesine oksijensiz solunum denir. Oksijensiz solunumda son elektron alıcısı, O2 dışında genellikle bir inorganik moleküldür. Oksijensiz solunumda ETS’deki son elektron alıcısı olan inorganik maddelerin elektron çekim güçleri zayıftır. Bu nedenle oksijensiz solunumda üretilen ATP miktarı azdır.
Oksijensiz solunum yapan bazı bakteriler, besin moleküllerinden kopardıkları elektronları SO42- (sülfat), S (kükürt), NO3- (nitrat), CO2 (karbondioksit) ve (Fe3+ (demir) gibi inorganik yapılı son elektron alıcılarına aktarır ve enerji elde eder. Örneğin bataklık gibi oksijensiz ortamda yaşayan bazı bakteriler, besin moleküllerinden kopardıkları elektronları ETS üzerinden SO42- iyonuna aktarır. Elektronların ETS’de taşınması sırasında açığa çıkan enerji ile de ATP sentezlenir.
Toprak ve suda bulunan NO3- oksijensiz solunum yapan bakteriler tarafından N2’ye (moleküler azot) dönüştürülür. Bu bakteriler oksijensiz ortamda ETS’lerinde son elektron alıcısı olarak NO3’ü kullanır. NO3 elektron alarak birkaç basamakta moleküler azota dönüşür. Denitrifikasyon adı verilen bu olay, biyosferdeki azot döngüsünün korunmasına katkı sağlar.
Oksijensiz solunum, oksijen olmayan ortamlarda gerçekleşmektedir. Elde edilen ATP oksijenli solunuma göre oldukça azdır.
Oksijensiz solunum denklemi;
C6H12O6 ---------> 2C2H5OH + 2CO2 + ATP
Oksijensiz solunum özellikleri;
- Basit yapıdaki canlılarda görülür.
- Oksijen olmayan ortamda gerçekleşir.
- Net 2 ATP ortaya çıkmaktadır.
- Bakteriler ve bazı mantar türlerinde oksijensiz solunum görülmektedir.
- Bakterilerin bu özelliği sayesinde şarap üretimi yapılabilmektedir. Bira mayasına konulan hamurda kabarma meydana gelmesi de yine oksijensiz solunum yapan canılar nedeni ile olmaktadır.
- Fermantasyon ismi ile de bilinmektedir.
- Oksijenli solunuma göre oldukça az enerji üretilmektedir.