Soru : Aşağıdaki metni okuyarak soruyu cevaplayınız.
Fatih ve Osmanlı Müsamahası
“Ben ki Sultan Mehmet Han’ım. Dünyaya ilan ediyorum ki bu padişah fermanı verilen Bosnalı Fransiskenler himayem altındadır ve emrediyorum: Hiç kimse ne bu adı geçen insanları ne de onların kiliselerini rahatsız etmesin ve onlara zarar vermesin. Göçmen durumuna düşen bu insanlar devletimizde huzur, özgürlük ve güvenlik içinde yaşasınlar. Devletimize dönüp korkusuzca kendi manastırlarına yerleşsinler. Ne padişahlık eşrafından ne vezirlerden veya memurlardan ne hizmetkârlarımdan ne vatandaşlarımdan hiç kimse bu insanların onurunu kırmayacak ve onlara zarar vermeyecektir. Hiç kimse bu insanların hayatlarına, mallarına ve kiliselerine saldırmasın, onları hor görmesin ve tehlikeye atmasın hatta bu insanlar, başka ülkelerden devletime birisini getirirse onlar da aynı haklara sahiptir. Allah ve Resulü Peygamberimiz Hazreti Muhammed adına yemin ediyorum ki emrime uyarak bana sadık kaldıkları sürece tebaamdan hiç kimse bu fermanda yazanların aksini yapmayacaktır.” Bosna–Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri,1992, s.37.
Millet sistemini ihtiva eden Fatih’in bu fermanını değerlendiriniz ve bu fermandan hareketle Osmanlı’daki insan haklarına dair çıkarımlarda bulununuz.
Ödev cevabı kısaca : Fatih'in bu fermanı, Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli din ve etnik gruplara hoşgörüyle yaklaştığını gösterir. Bu, Osmanlı'nın çok kültürlü yapısını ve insan haklarına saygıyı vurgular.
Osmanlı Devleti’nin insan haklarına saygılı bir yönetim anlayışına sahip olduğunu gösteren bir örnek, Fatih Sultan Mehmet’in Bosnalı Fransiskenlere verdiği bir ferman olmuştur. Bu ferman, hoşgörü ve inanç özgürlüğünün Osmanlı’da korunduğunu gösterir.
Fatih Sultan Mehmet'in Bosnalı Fransiskenlere verdiği bu ferman, Osmanlı İmparatorluğu'nun çok kültürlü ve hoşgörülü yapısını yansıtır. Ferman, Bosnalı Hristiyanlara din özgürlüğü ve güvenlik sağladığı gibi, onların manastırlarını koruma altına alır ve onların mallarına, yaşamlarına ve ibadethanelerine zarar verilmesini yasaklar. Bu belge, Osmanlı'nın dini ve etnik çeşitliliği kabul ettiğini ve insan haklarına saygı gösterdiğini gösterir. Ayrıca, bu fermanda ifade edilen hoşgörü ve koruma prensipleri, Osmanlı yönetiminin barışçıl bir çok uluslu topluluğu idare etme kabiliyetini yansıtır. Bu da Osmanlı İmparatorluğu'nun sadece güçlü bir askeri güç olmakla kalmayıp aynı zamanda insan haklarına saygı gösteren bir devlet olduğunu ortaya koyar.