Metin türleri yani edebi türler herhangi bir uyak veya ahenge bağlı kalmasalar da kendi içlerinde türlerine ayrılıyorlar. Olay, düşünce ve bildirim yazıları olarak üçe ayrılıyorlar. Olay yazılarında öne çıkan yazı türleri ise, hikâye, roman ve masallardır.
Metin türleri nelerdir
- Edebi metin türleri; olay, düşünce(fikir) ve bildirim yazıları olarak üçe ayrılıyor.
- Olay yazılarını; masal, hikâye, fabl, roman, destan, anı, günlük
- Düşünce yazılarını; deneme, makale, eleştiri, fıkra, söyleşi
- Bildirme yazılarını; biyografi, otobiyografi, haber, röportaj, reklam, dilekçe oluşturuyor.
Örnekleriyle metin türleri konu anlatımı
1- Olay Yazıları
Masal; İçeriğini olağanüstü olaylar ve varlıkların süslediği, zaman ve yer kavramlarının belli olmadığı yazı türüdür. Masala “Bir varmış bir yokmuş” kalıbıyla başlanır. “1001 Gece Masalları” buna en iyi örnektir.
Hikâye (öykü); Yaşanmış veya yaşanması olası olayları, belli bir plan çerçevesi içinde yer ve zamana bağlı olarak anlatan yazı türüdür. Ömer Seyfettin’in Kaşağı, Rıfat Ilgaz’ın Hababam Sınıfı hikaye türüne örnek verebiliriz.
Fabl; İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara kişilere insan özelliği verilerek, başlarından geçen olayları anlatan yazı türüdür. Fabllar genellikle ders verici niteliğindedir.
Örnek; “Biri baba, biri oğlu iki papağan Kral sofrasından geçiniyorlarmış.”
“Bizim salyangoz, kelebek ve uğurböceğini çok severmiş. Arada bir onlarla dertleşir, sırtında taşıdığı evi onlara şikâyet edermiş.”
Roman; Toplumların ve fertlerin başından geçen veya geçmesi olası geniş zamanlı olarak, ayrıntılarıyla anlatan yazı türüdür. Hikâye ile karıştırılmaması gerekiyor. Hikâyeye göre hem zaman hemen yazı olarak daha geniştir. Hikâyede tek olay olmasına rağmen, romanda birbirine bağlı birden fazla olay gelişebiliyor.
Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre, Fakir Baykurt’un Kaplumbağalar romana örnektir.
2- Düşünce yazıları
Makale; Herhangi bir konuda bilgi vermek veya bir gerçeği savunmak için yazılan yazılardır. Temel ögesi fikir olup, araştırma ve incelemeye dayanır. Gazete ve dergilerdeki köşe yazılarını makaleye örnek verebiliriz.
Deneme; Bir yazarın herhangi bir konu üzerinde, bilimsel bir desteğe ve kesin kurallara dayandırmadan kendi görüş ve düşüncelerini anlattığı yazıdır.
3- Bildirme yazıları;
Biyografi; Toplumda yer edinmiş, ünlü kişi veya sanatçıları tanıtmak amacıyla yazılan yazılardır. Üçüncü bir kişi tarafından, önemli şahsın hayatı kronolojik olarak anlatılır.
Otobiyografi; Kişinin kendi hayatı hakkındaki bilgileri kendisinin anlatmasını içeren yazı türüdür. Kişi hayat hikayesini kendi ağzından anlatıyor.