Metafizik, felsefenin bir dalıdır. İlk felsefeciler tarafından, “fizik bilimlerinin ötesinde kalan” anlamına gelen “metafizik” sözcüğü ile felsefeye kazandırılmıştır.
İncelemeleri varlık, varoluş, evrensel, özellik, ilişki, sebep, uzay, zaman, tanrı, olay gibi kavramlar üzerinedir.
Metafiziği tanımlamaktaki zorluk Aristoteles’in bu alana ismini verdiği yüzyıldan bu yana bu alanın gösterdiği değişimdir. Metafiziğin konusu olmayan konular metafizik içine dahil edilmişlerdir. Yüzyıllarca metafiziğin içinde olan din felsefesi, dil felsefesi ve bilim felsefesi gibi konular kendi alt başlıkları altında incelenmeye başlanmıştır. Bir zamanlar metafiziğin konusu içinde yer almış konuların hepsinden söz etmek çok yer tutabilir.
Metafiziğin diğer bilimlerden farkı nedir?
Metafizik kesinlikle bir bilim değildir. Bilimsel yöntemler arasından hiçbir yöntem kesinlikle metafizik tarafından kullanılmaz. Bilimin ilkeleri ve aşamaları olarak kabul edilen ilkeler ise hiçbir şekilde metafiziğin kuralları arasında sayılmaz. Metafizik bilimin yaptığı gibi veri toplamaz ve bunları tasnif etmez. Metafizik sadece düşünür. Düşünerek maddeler arasında bağlantılar kurmaya çalışır. Olanlar ve olacaklar, yapılmışlar ve yapılacaklar arasında soyut örümcek ağları tahsis eder. Dünyadaki tüm uhrevi yapıların hangi diğer uhrevi yapılardan geldiği ile ilgili teoriler ortaya koyarken her zaman sonsuz gerçeklikler yaratır. Örneğin Spinoza için bu sonsuz ve parçalanamaz gerçeklik Doğa-Tanrı’dır. Panteizmdir. Leibniz için bu sonsuz gerçeklik monadlar’dır. Monadlar teorisinde biricik parçalanamayacak evren ham maddesinin hem yer küre hem de uhrevi dünya için monadlar olduğunu söyler. İşte bu özellikleri bilimden tamamen ayırır metafiziği.
Metafizik, bilimden ziyade felsefeye daha yakın bir düşünme disiplinidir. Ne var ki tarih boyunca metafizik alanında çalışmalar yapmış filozof ve düşünürlerin büyük çoğunluğu fizik ve kimya bilimleri ile yakından ilgilenen ve yoğun matematiksel hesaplamalar yapan kişilerdir. Metafizik matematiksel hesaplama gerektirir. Soyut kavramlar arasında ilişki kurmaya çalışırken soyut bir bilim olan matematik metafizik düşünürleri için çok kullanışlı hem de çok yararlı bir araç olarak kabul edilir.