Küllî irade, sonsuz işleri birlikte dileyebilen ilâhî iradedir. Cüz’i irade ise, bir anda ancak bir şey dileyebilen, iki şeye birlikte taallûk edemeyen insan iradesidir.
Kelâm ilminde Allah'ın bir sıfatıdır. Allah'ın sıfatı olarak irade; O'nu diğer sıfatlarıyla beraber tavsif eder. Allah nasıl her şeyin kusursuz ve mükemmeline sahipse ve her konuda mutlak kemâl O'na nisbet edilmek gerekiyorsa; irade hususunda da Allah mutlak irade sahibidir. Yani Allah'ın iradesini kısıtlayan, onu tehdit eden herhangi bir başka irade söz konusu olamaz. Öyleyse Allah'ın iradesi bütün yaratıklar üzerinde mutlak surette geçerlidir.
"Rabbin ise, dilediğini (dilediği gibi) yaratır ve seçer. Onların (o kulların, bu yaratılışta) seçme hakkı yoktur. Allah (onların) ortak koşmakta oldukları şeylerden pek münezzeh ve pek yücedir."(Kasas, 68)
Külli irade de insanın cüzi iradesinin rolü yoktur.
Mesela, vücudumuzdaki kan dolaşımı ve hücrelerin çoğalıp ölmeleri gibi biyolojik faaliyetler ya da insanın ne zaman ve nerede doğacağı, cinsiyeti, anne-babasının kim olacağı gibi…
Yine insan dışında kainatta olmuş ve olacak olan her şey Cenab-ı Hakk’ın külli iradesinin neticesidir. Kainattaki düzen, mevsimler, samanyolu, galaksiler, mevcudat vs. meydana gelen olaylar Cenab-ı Hakk'ın külli iradesiyle gerçekleşir. Buna “sünnetullah” da denir.
Külli irade örnekleri:
- Vücudumuzdaki kan dolaşımı ve hücrelerin çoğalıp ölmeleri,
- Yeni doğan çocukların cinsiyetini Allah belirler.
- Evrendeki düzeni Allah sağlar.
- İnsanların ırklarını, milliyetlerini Allah belirler.
- Canlıların hayatlarının ne zaman sona ereceğini Allah belirler.
- Kaderimizi Allah belirler.