İki tane ametal atomu arasında elektronların ortaklaşa kullanılması ile oluşan çekim kuvvetine kovalent bağ denir. Ortaklaşa kullanılan elektron sayısı en az ikidir. Bir çift elektronun iki ametal atomu tarafından ortaklaşa kullanılması ile tekli kovalent bağ, iki çift elektron ortaklaşa kullanıldığında ikili kovalent bağ, üç çift elektron ortaklaşa kullanıldığında ise üçlü kovalent bağ oluşur. İkili ve üçlü kovalent bağlara çoklu bağlar denir. H2 molekülünde tekli kovalent bağ, O2 molekülünde ikili kovalent bağ, N2 molekülünde ise üçlü kovalent bağ vardır.
Ortaklaşa kullanılan iki elektron, atom çekirdeklerinin etrafında eşit olasılıkla dolaşıyorsa eşit bir ortaklaşa kullanım vardır. Bu kovalent bağ sadece aynı ametal atomları arasında oluşur ve apolar (kutupsuz) kovalent bağ adını alır. Apolar kovalent bağ aynı iki ametal atomu arasında ortaklaşa kullanılan bir, iki veya üç çift elektrondan kaynaklanan çekim kuvvetidir. Farklı atomlar arasında bir, iki veya üç çift elektron ortaklaşa kullanılıyorsa eşit olmayan bir ortaklaşa kullanım vardır ve polar (kutuplu) kovalent bağ oluşur.
Kovalent yapılı bileşiklerde bağların polar veya apolar olmasından başka molekülün polarlığından da bahsedilir. Molekülün polar veya apolar olduğu, Lewis yapısı yazıldıktan sonra aşağıdaki kurallara göre belirlenir.
- Aynı cins atomdan oluşan iki atomlu moleküllerde bağlar apolar ve elektronların dağılımı dengeli olduğu için molekül de apolar özellik gösterir.
- Farklı cins atomlardan oluşan iki atomlu moleküllerde bağlar polar ve elektronların dağılımı dengesiz olduğu için molekül de polar özellik gösterir.
- Farklı cins atomlardan oluşan ikiden fazla atomlu moleküllerde elektron yoğunluğu dengeli ise molekül apolar, elektron yoğunluğunda dengesizlik varsa molekül polar yapılır.
Kovalent bağlı bileşikler nedir
Apolar kovalent bileşikler:
Aynı cins ametal atomları arasında olan kovalent bağlı bileşiklerdir. Örnek olarak iki hidrojen atomu arasında oluşan hidrojen molekülünü inceleyelim: Her bir hidrojen atomu 1 elektrona sahiptir. Bu birer elektronun ortaklaşa kullanılmasıyla hidrojen atomları arasında bir bağ meydana gelir. Oluşan molekül H2 molekülüdür.
Hidrojen molekülü; H..H veya H–H şeklinde gösterilir. Birincisi elektron nokta yapısı (Lewis yapısı), ikincisi ise açık formüldür. O2, F2, Cl2, Br2, I2 ve N2 moleküllerinde de apolar kovalent bağ vardır.
Polar kovalent bileşikler:
Örnek olarak HF molekülünün oluşumunu inceleyelim: Florun son enerji düzeyinde 7 elektronu, hidrojenin ise 1 elektronu vardır. Hidrojen ve flor arasında bir kovalent bağ oluşur. Florun elektron severliği hidrojenden fazla olduğundan ortaklaşa kullanılan elektronları kendisine daha fazla çekeceğinden kısmi negatif yükle, hidrojen de kısmi pozitif yükle yüklenir.
- Bağda kutuplanma meydana gelir.
- Oluşan HF bileşiğidir.
- H..F elektron nokta yapısıdır.
- Açık formül H–F şeklinde gösterilir.
- Molekül doğrusaldır.
- Farklı cinste ametal atomları arasında oluşan kovalent bağlı bileşiklerdir.
- HF, HCI, CO, NO molekülleri polar kovalent bileşiklerdir.