Kaşgarlı Mahmut Fikri ve Edebi Yönü / Kişiliği
Kaşgarlı Mahmud 1008 yılında Türkistan'da doğdu. Saciye ve Hamidiye medreselerinde öğrenim gördü. Eğitim hayatından sonra kendisini Orta Asya’yı gezmeye ve Türk dilini incelemeye verdi. Anadolu’ya da gelerek çeşitli lehçe ve dil üzerine çalışmalarda bulundu. 1072-1073 yılları arasında hazırladığı ünlü eseri “Divanü Lügati’i Türk“ü Abbasi halifesine armağan etti. Bu kitabın asıl nüshası günümüzde halen Ayasofya Müzesi‘nde muhafaza edilmektedir. Kaşgarlı Mahmut kitabını tamamladıktan kısa bir süre sonra Kaşgar’a dönerek burada vefat etti.
- İslami dönem ilk eserlerinden en önemlisini kaleme almıştır.
- Eserini Arapça olarak kaleme almıştır. Bu durum onun Arapçayı iyi bildiğinin göstergesidir.
- Yaşadığı dönemin kültürünü yansıtmış ve günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır.
- Türk Türkmen , Yağma, Çiğil , Kırgız gibi Türk boylarını dolaşmıştır.
- Türkçenin ilk dilbilimcisi ve etimologudur.
Edip Ahmet Yükneki’nin Edebi Yönü / Kişiliği
Edip Ahmet Yükneki'nin hayatı hakkında az bilgi olsa da 12. yüzyılda Karahanlılar döneminde yaşadığı ve iyi bir öğrenim gördüğü bilinmektedir. "Edipler edibi" diye de anılan bu yazar-şairin doğuştan kör olduğu söylenir. Yazmış olduğu Atabetül Hakayık Türk edebiyatının ilk Türkçe yazılan İslami ürünlerindendir. Didaktik tarzda yazmıştır. Bilginin önemi gibi konuları işlemiştir, hem dörtlük hem beyit kullanmıştır. Buradan da bir geçiş edebiyatı dönemi şairi olduğu anlaşılmaktadır. İslami dönemin 2. edebiyat ürünüdür.Atabetül Hakayık Türk Edeiyatı`nın en önemli eserlerindendir.
- İslami dönemin ikinci eserini yazmıştır.
- Eserini didaktik tarzda yazmıştır.
- Eserinde hem dörtlük hem de beyit kullanmıştır.
- Eseri dilbilim açısından önemlidir.
Ahmet Yesevi’nin fikri Edebi Yönü / Kişiliği
Ahmet Yesevi Türklerin manevi hayatına asırlarca hükmeden, Türk halk sufilik geleneğinin kurucusu; Arslan Baba'dan teslim aldığı emaneti insanlara "Hikmet"leri aracılığıyla damla damla özümseten; kutsal emaneti Horasan Erenleriyle dünyanın dört bir bucağına ulaştıran; Türk diliyle yazdığı hikmetleriyle dilimizin gelişmesi ve zenginleşmesine büyük katkısı olan "Pir-i Türkistan", büyük Veli öncü şair.
- Hikmet tarzı şiir geleneğini başlatmıştır.
- Eserini didaktik tarzda kaleme almıştır.
- Dini-Tasavvufi halk şiiri onunla başlar.
- İlk mutasavvıf olarak “yesevi” tarikatını kurmuştur.