Kaderle ilişkilendirilen bazı kavramlar
- Ecel ve Ömür
- Sabır, Teslimiyet ve Rıza
- Hayr ve Şer
- Hidayet ve Dalâlet
- Dua ve Tevekkül
- Başarı ve Başarısızlık
- Sağlık ve Hastalık
- Afet
- Rızk
Ecel, sözlükte geleceğe ait bir kavram olarak “belirlenmiş zaman, muayyen bir müddetin sonu” anlamına gelir. Sözlük anlamına uygun olarak Kur’an’da hayat süresinin sonu (ölüm vakti), borç için belirlenen son ödeme tarihi, boşanan veya eşi ölen kadının tekrar evlenmeden önce beklemesi gereken süre (iddet), kâfirlerin helâk edilmeden evvel kendilerine tanınan müddet anlamlarında yer almıştır.
Rızık, sözlükte “yiyecek vermek, rızıklandırmak” anlamındaki (ق ز ر (kökünden türeyen rızk kelimesi “yiyecek, giyecek ve faydalanılacak her şey; yağmur; bağış; pay, nasip” gibi anlamlara gelir.67 Terim olarak Allah Teala’nın canlılara yeme, içme ve başka hususlarda yararlanmak üzere verdiği her şeyi ifade eder. Rızık kavramı Kur’an-ı Kerim’de 123 yerde geçmektedir ve genel olarak Allah’a (c.c) izâfe edilmektedir.
Afet Allah (c.c) kullarını farklı şekillerde imtihan eder. Sel, deprem vb. bütün afetler Allah’ın (c.c) takdiriyle gerçekleşir. Ancak afetleri engellemek için gerekli tedbirleri almak da kulun görevleri arasındadır. Tedbirsizliklerden kaynaklanan sorunları “Ne yapalım kaderimizde varmış.”, “Allah (c.c) böyle takdir etmiş.” gibi cümlelerle geçiştirmek doğru bir kader ve tevekkül anlayışı değildir.
Sağlık ve Hastalık İnsan için en önemli nimetlerden birisi sağlıklı olmaktır. Bu konuda Peygamber Efendimiz (s.a.v), “İki nimet vardır ki insanların çoğu onları değerlendirme hususunda aldanmıştır: sağlık ve boş vakit.”87 buyurarak sağlığımızı bir nimet olarak görüp dikkat etmemiz gerektiğini belirtmiştir.
Başarı ve Başarısızlık Dinimize göre başarı Allah’tandır (c.c). Kul herhangi bir işte başarılı olmak için çalışır, gayret gösterir. Ama o işsonunda başarıya ulaşabilmesi Allah’ın (c.c) takdiriyle mümkün olur. Bir de neyin başarı neyin başarısızlık olduğunu biz tam anlamıyla bilemeyiz. Hele hele günümüzde bu kavram çok yanlış yerlerde kullanılabilmektedir. Asıl başarı Allah’ın (c.c) rızasını kazanabilmektir.
Dua ve Tevekkül, dua, kulluğun özüdür. İnsan, kulluğunun gereği olarak daima dua etmelidir. Genellikle dua, henüz elimizde olmayan bir nimete ulaşmak veya içinde bulunduğumuz bir sıkıntıdan kurtulmak için yapılır. İnsan dua ile mevcut halinin değişmesini veya iyi halinin devamını ister.
Sabır, Teslimiyet ve Rıza, Sabır, Allah’ın (c.c) rızasını kazanmak için karşılaşılan güçlüklere göğüs germektir. Sabır “nefsi telaştan, dili şikayetten, organları çirkin davranışlardan koruma, nimet haliyle mihnet hali arasında fark gözetmeyip her iki durumda sükunetini muhafaza etme, Allah’tan başkasına şikayette bulunmama” şeklinde de tarif edilmiştir. Ragıb el-İsfahani sabrın biri cismani, diğeri ruhani olmak üzere iki çeşidinden söz etmektedir. Cismani sabır bedenin maruz kaldığı zahmetli işlere ve acılara katlanmaktır ki bu tam olarak fazilet sayılmaz. Asıl fazilet ruhi sabır olup iki şekilde tezahür eder. Birincisi iffet olup insana zevk veren şeylerden yararlanmada aşırılıktan sakınmak suretiyle gösterilen sabırdır. İkincisi, istenmeyen durumların başa gelmesi veya hoşa giden nimetlerden mahrum kalınması halinde sabırlı davranmaktır.
Hayr ve Şer, hayr, sözlükte iyi ve faydalı iş demektir. Terim olarak Allah’ın (c.c) emrettiği, razı olduğu ve sevdiği davranışlar anlamına gelir. Şer ise, kötü ve fena iş demektir. Terim olarak ise Allah’ın (c.c) yasakladığı ve hoşnut olmadığı, sonuçta yerilen ve cezayı hak eden davranışlar anlamına gelir.
Hidayet ve Dalalet Hidayet; doğru yol, hidayete ermek ise doğru yolu bulmak demektir. Hidayet, terim olarak küfür ve şirk gibi kötü yollardan kurtularak kişinin amacına ulaşması ve doğru yolu bulması anlamında olumlu bir içeriğe sahiptir. Dalalet yanlış yol; dalalete düşmek ise yoldan çıkmak, şaşırmak, kaybolmak, sapıklık veya sapkınlık demektir. Bu anlamda dalalet, yoldan ayrılarak doğru olanı terk etmek anlamına gelir. Dalalet terim olarak kişinin Allah’ın (c.c) gösterdiği doğru yoldan saparak başka yollara girmesidir.