Soru : Mekke
İslam; Arap Yarımadası’nda, Mekke şehrinde doğmuş ve Medine’de gelişmiştir. Buralarda yağmur yağmayan yıllarda, hele yazın boğucu sıcaklar hüküm sürer. (...) Yağmur yağınca sağanak hâlinde yağar, yapıları yerinden sökecek derecede kuvvetli seller olur. Açılan kuyuların suları tuzludur, arazi ekime yaramaz; dağlarda tek tük bodur ve kızıl ağaçlardan, ovada hararetten kavrulmuş otlardan, kızgın kaya ve taşlardan başka bir şeye rastlanmaz. Bu bakımdan Mekke, bir ziraat şehri değildir; zaruret bu şehri, bir ticaret şehri hâline getirmiştir. İslam’dan önce Mekkeliler Taif ve Yemen’den getirdikleri şeylerle geçimlerini sağlarlardı. Şehir, Yemen yolu üstünde olduğundan ticaret bakımından önem kazanmıştı; kervanlar, bilhassa kara yolunu tercih ederlerdi. (...) Mekkeliler Irak’a, Hire’ye kadar giderler, oralardan Irak mallarını alırlar, bunları Şam’a götürüp satarlar, oraya Yemen mallarını getirirler; hububat, dokunmuş kumaşlar, kilimler, silahlar, zeytinyağı alırlardı. Habeş ülkesiyle de alışverişleri vardı. Habeşistan’a deniz yoluyla gidip gelirlerdi.
Ticaret kervanları yazın Şam’a, kışın Yemen’e giderdi. (...) Mekke’deki Kâbe, bu şehrin ticaret bakımından önemini bir kat daha arttırmaktaydı. (...) Bu mabette, hemen her inanç ehli kendisine uygun, inancını okşar bir suret, bir put buluyordu. Geleneksel hac töreni zamanlarında Mekke, bir panayır manzarasına bürünüyor, günlerce alışveriş yürüyüp gidiyordu. Bu bakımdan Kâbe ve hac, Mekke’nin iktisadi refahına yardımcıydı.
Abdülbaki Gölpınarlı, Sosyal Açıdan İslam Tarihi, s. 7-9 (Kısaltılmıştır.).
Yukarıdaki metinden hareketle İslamiyet’in doğuşundan önce Arabistan ve Arapların yaşayışları hakkında hangi çıkarımlarda bulunabilirsiniz?
Ödev cevabı kısaca : İslamiyet'in doğuşundan önce Arabistan'da yaşam şartlarının oldukça zor olduğu anlaşılıyor. Mekke gibi şehirlerde yağmur nadiren yağmakta ve yaz aylarında aşırı sıcaklar yaşanmaktadır. Bölgede tarıma elverişli topraklar bulunmamakta ve su kaynakları tuzlu olduğu için tarım yapılamamaktadır. Ancak, Mekke gibi önemli ticaret merkezleri, kervan yollarının kesiştiği noktalarda yer almakta ve ticaretin gelişmesine olanak sağlamaktadır. Ticaret, Mekkelilerin geçim kaynağıdır ve özellikle kervan ticareti önemli bir gelir kaynağıdır. Mekke'deki Kâbe'nin kutsallığı, ticaretin canlanmasına katkıda bulunmuş ve şehrin ekonomik refahına destek olmuştur. Bu dönemde Mekke, ticaretin yanı sıra farklı inançlara sahip kişilerin buluşma ve alışveriş yaptığı bir merkez haline gelmiştir.