İslam dini insanı inanıp inanmamakta serbest bırakmıştır. Bununla ilgili olarak Cenab-ı Allah, Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyuruyor: “De ki: “Ey insanlar! İşte size Rabb’inizden gerçek gelmiştir. Artık kim doğru yolu tutarsa kendi lehine bu yolu seçmiş, kim de saparsa kendi aleyhine sapmış olur. Ben sizin üzerinize vekil değilim.” İnsanlar, Allah’a (c.c.), dinine karşı tutum ve davranışları bakımından üç kısımdır. Bunlar; mümin, münafık ve kâfirdir. İman eden kişilere mümin denilir. İman etmeyenlere, inkârcılara ise kâfir adı verilir. Gerçekte inanmadığı hâlde inanmış gibi görünen insanlara da münafık adı verilir.
Mümin; Yüce Allah’ın varlığını, birliğini, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğini ve onun Yüce Allah’tan getirdiklerini şüphe ve tereddüt göstermeden gönülden kabul eden kimseye denir.30 Mümin samimi, içten gelerek inanan ve tasdik eden kişidir.
Kâfir; örten, gizleyen ve nankörlük eden anlamına gelir.32 Yüce Allah’ın varlığını, birliğini, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğini ve onun Allah’tan (c.c.) getirdiklerini kabul etmeyen kimseye kâfir denir.33 İnanç esaslarına inanmayan kimse kâfir olduğu gibi, dinimizin kesin emirlerinden herhangi birini kabul etmeyen de kâfir olur. Dolayısıyla kâfir, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) getirdiği ve tebliğ ettiği dinin tamamına veya bir kısmına inanmayan kişidir. İman etmek nasıl bir irade gerektiriyorsa inkâr da iradeli bir karşı çıkıştır. Bu yüzden inkâr eden kişinin imana gelmesi ancak kendi istemesi ve yönelmesi ile olur.
Münafık; olduğundan başka görünen, içiyle dışı birbirinden farklı olan kişidir. Münafık, inanmış görünür, gerçekte inkâr eder, İslam dininin zarar görmesi için inkârcılarla iş birliği yapar. Bu durumdaki kişi her ne kadar dünyada Müslüman sayılsa bile ahirette kâfir muamelesine tabi tutulacaktır. Bununla ilgili olarak Cenab-ı Allah bir ayette şöyle buyurmaktadır: “İnsanlardan bazıları da vardır ki inanmadıkları hâlde ‘Allah’a ve ahiret gününe inandık.’ derler. Bunlar Allah’ı ve müminleri aldatmaya çalışırlar. Oysa sadece kendilerini aldatırlar da farkında değillerdir.”
Müşrik; Yüce Allah’a ortak, eş koşan kimsedir. Başka bir varlığı Allah’a (c.c.) ortak koşarak ilah kabul etmeye, İslam inancına göre şirk denilir. Kur’an-ı Kerim böyle inanan kimselere müşrik adını vermiştir. İslam inancında müşrikler de kâfir olarak değerlendirilir. Çünkü müşrikler mutlak yaratıcı olarak Yüce Allah’ın varlığını inkâr etmeseler de O’ndan başka ilahlar olduğunu kabul edip onlara da taparlar. Yüce Allah’ın yanında başka varlıklara da ilahlık yakıştırırlar. Sadece Yüce Allah’a ait olması gereken isim ve sıfatları başka varlıklarda da görürler.
Ehlikitap; Allah (c.c.) tarafından gönderilmiş olan kitapların asıllarını bozmuş olsalar da Allah (c.c.), peygamber, ahiret gibi inançları taşımaları nedeniyle yahudi ve hristiyanlara verilen isimdir. Kur’an-ı Kerim pek çok ayette ehlikitaptan bahseder. Kur’an-ı Kerim, ehlikitap olanların inançlarındaki yanlışlıkları terk ederek İslam dinine girmelerini ısrarla ister. Aynı zamanda Kur’an, Müslümanları ehlikitaba uymamaları konusunda da uyarır. Örneğin bir ayette şöyle buyrulur: “Ey iman edenler! Kendilerine kitap verilenlerden herhangi bir gruba uyarsanız, imanınızdan sonra sizi döndürüp kâfir yaparlar.”