Mütecaniseyn sözlükte “benzer veya aynı türden iki şey” anlamına gelir.
Mahreçleri bir, sıfatları farklı olan harflerin birincisi sakin, ikincisi harekeli olarak gelmesiyle birinci harfin ikinci harfe katılarak okunmasına idgam-ı mütecaniseyn denir.
İdgâm-i mütecâniseyn ne zaman olur
Mahreçleri bir, sıfatları (sedaları) ayrı olan iki harf yan yana geldiği zaman, sakin olan birinci ikinci harfde idgâm edilip şeddeli gibi okunduğu vakit (Tecvîd hükmü) idgâm-i mütecâniseyn olur.
Mahreçleri bir, sıfatları farklı olan bu harfler üç grupta toplanır:
İdgam her bir grubun kendi içinde gerçekleşir. Sakin olan birinci harf, harekeli olan ikinci harfe katılarak şeddeli okunur.
- ث ذ ظ
- ت د ط
- م ب
Örnek: إِذْ هَمَّتْ طَائِفَتَانِ
Bu örnekte:
• Birinci kelimenin sonunda cezimli te ( تْ ) harfi vardır.
• İkinci kelimenin ilk harfi de harekeli tı/ta ( طَ ) harfidir.
• Bu durumda mahreçleri aynı, sıfatları farklı olan harf gruplarından te ( ت ) ile tı/ta ( ط ) harfleri bir araya geldiği için idgam-ı mütecaniseyn olur.
• Cezimli harf harekeli harfe katılarak şeddeli tı/ta ( إِذْ هَمَّطَّائِفَتَانِ ) şeklinde okunur. Te ( ت ) sesi çıkarılmaz.
Örnek: يَا بُنََّ ارْكَبْ مَعَنَا
Bu örnekte:
• Birinci kelimenin sonunda sakin "ba" ( بْ) harfi vardır.
• İkinci kelimenin başında ise harekeli "mim" ( مَ) harfi vardır.
• Bu durumda birici harf ikinci harfe katılır ve idgam yapılılarak okunur.
• "Ba" ve "mim" harfinin bir araya gelmesiyle oluşan idgam çeşidi Kur'an'ı Kerim'de sadece Hûd suresinin 42. ayetinde geçmektedir.