1- İsim Fiil (Mastar)
Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şekillerinin de var olduğunu bilmeliyiz arkadaşlar. Fakat ezberimizde kalıcı olması için “-ma, -ış, -mak” eklerini bilmemiz yeterlidir. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.
ÖRNEKLER
- Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.
Gör (fiil kökü) + mek (isim fiil eki) - Mektup yazmak onun için huzur verici bir şeydi.
- Ben de sizinle tatile gelmeyi düşünüyordum.
- Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.
2-Sıfat Fiil (Ortaç)
Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile yapılır. Bu ekler de büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş” şekillerinin olduğunu bilmeliyiz. Fakat daha rahat ezberleyebilmemiz için “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerini bilmemiz yeterlidir. Zaten daha da kolay akılda kalması için şifrenmiş bir şekilde sıralanmıştır:
“Anası mezar dikecekmiş”
Aşağıdaki örneklerde sıfat fiillerin cümle içinde sıfat görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Sıfat fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat yapar.
ÖRNEKLER
- Gelen, gideni aratır. (Adlaşmış Sıfat+ Sıfat Fiil)
- Yıkılası dağlar geçit vermez oldu.
- Bu çocuğun sevilesi bir yanı kalmamış.
- Görünmez kazaya da davetiye çıkarmayalım.
- Aşılmaz yollardan aşırdın beni.
- Koşar adımlarla bebeğini kucaklamaya gitti.
3-Zarf Fiil / Bağ Fiil (Ulaç)
Fiillere getirilen “-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e….-e, -r…..-maz, -casına, -meksizin, -dığında” ekleri ile yapılır.
Aşağıdaki örneklerde zarf fiillerin cümle içinde zarf görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Zarf fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde zarf yapar.
ÖRNEKLER
- Yatarken ışıkları söndürmeyi unutma. (-kan eki yoktur sadece -ken şekli var)
- Bu dünyaya geleli yüzü bir kez olsun gülmedi.
- Saati kuralı çok olmamıştı.
- Kapanmadan kazan yarışmasına katılmak istiyorum.
- Masadaki tabaklar kırılınca ne yapacağını bilemedi.
Bu açıdan bakıldığında fiilimsiler isim fiiller, sıfat fiiller ve zarf fiiller olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Aşağıdaki cümlelerde fiilimsilere örnekler verilmiştir:
- Kumsalda güle oynaya müzik dinlemek, her sabah yaptığı bir iştir.
- İnsanları tanımadan her güleni dost bilmek bazen hayal kırıklığı yaratır.
- Bırakıp çıktığı cennet gibi zümrüt ovalar Başlar ağlatmaya biçareyi hüngür hüngür
- Sen gideli kapanmaz yaralar açıldı her hatrıma gelişinde
- Durmaksızın savrulmak için rüzgâr inen kum gibiyim çölde...
- Bütün işin gücün yaşamak olacak kimseye aldırmadan, konuşulanları duymadan...
- Sabretmek istiyorum ama dayanacak gücüm mum gibi eriyip bitti...
- Koşmak, köpüren denize yanarcasına.
- Hıçkıra hıçkıra ağladım beni benden alan gülüşünü hatırlayınca.
- Tanıdık bir çehre arayıp durdum bu derme çatma şehirde...
- Çözülemeyecek sorun yoktur çaresini aramaktan vazgeçmedikçe...
- İçinden geçenleri bile bile engellemene hiç gerek yok...
- İçindeki yaşama tutkusu avuçlarıma süzülerek düşen bir kartanesi...
- Bende hiç tükenmez bir hayat vardı Kırlara yayılan ilkbahar gibi Kalbim hiç durmadan hızla çarpardı.
- Böyle yaşamanın adı nedir Düğümlenir çözdükçe artan karmaşalar.
- Gelecek günlerde bu makinenin işleyişini yapa yapa öğreneceksiniz.
- Yarışma programını izleyip yarım bıraktığı kitabı okudu.
- Ağlamak güzeldir Süzülürken yaşlar gözünden Sakın utanma
- Sevmek çürüyen bu dünyada gözlerine bakarak.
- Güven yok olmaya başladığı anda durup dinle yüreğini...