Hücre zar yapısı protein, karbonhidrat ve lipitten oluşmuş akıcı mozaik yapıdadır. Hücreyi dış etkilerden korur, madde giriş çıkışını düzenler ve hücreye şekil verir. Esnek ve seçici geçirgen özelliktedir.
Zarda bulunan glikolipit, glikoprotein ve lipoproteinlerin sayısı ve dağılımı her hücrede farklılık gösterir. Bu moleküller hücreye özgünlük kazandırır. Zarda bulunan glikoproteinler, hücrelerin birbirini tanımasını, maddelerin ve hormonların tanınmasını, madde geçişini sağlar. Hücre zarından; küçük moleküller büyük moleküllere göre, nötr maddeler iyonlara göre, negatif iyonlar pozitif iyonlara göre, yağda çözünen maddeler (A, D, E, K vitaminleri) çözünmeyenlere göre (B ve C vitaminleri), yağ çözen maddeler çözmeyenlere göre daha kolay geçer.
Hücre zarının görevleri
- Hücreye şekil verir ve bütünlüğünü korur.
- Hücreyi dış etmenlere karşı korur.
- Yapısında bulunan glikolipit ve glikoproteinler sayesinde hücreye kimlik kazandırır (özgünlük).
- Hücreye madde giriş çıkışını kontrol eder (seçici-geçirgen).
- Yüzeyinde taşıdığı reseptörler sayesinde besin, hormon ve mikroorganizmaların tanınmasını sağlar.
- Hücrelerin birbiriyle bağlantısını ve iletişimini sağlar.
- Yapısında bulunan glikoproteinler sayesinde diğer hücreleri tanımasını sağlar.
Hücre Çeperi
Bitki, mantar ve bakteri hücrelerinde hücre zarının dışında hücreye destek sağlayan ve hücreyi mekanik etkilerden koruyan hücre çeperi bulunur. Hücre çeperinin temel yapısı; bitki hücrelerinde selüloz, mantar hücrelerinde kitin, bakterilerde ise peptidoglikandan oluşmuştur. Hücre çeperi, cansızdır ve tam geçirgendir.
Örnek Sorular
1- Aşağıdakilerden hangisi hücre zarının görevlerinden değildir?
A) Hücreyi korur.
B) Hücreye şekil verir.
C) Tam geçirgendir.
D) Sitoplazmanın dağılmasını önler.
E) Madde alışverişini sağlar.
Çözüm: A, B, D, E seçeneklerindeki ifadeler hücre zarının genel özelliklerindendir. Ancak hücre zarı tam geçirgen değil seçici geçirgendir. Cevap: C
2- Bitkilerde bulunan hücre çeperi için,
I. Hücre zarının dışında yer alır.
II. Hücreyi dış etkilerden korur.
III. Tam geçirgendir.
IV. Karbonhidrat yapılıdır.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Çözüm: Soruda verilen ifadelerin tümü bitkilerde bulunan hücre çeperinin genel özellikleri arasında yer alır. Cevap: E