Milâdî ve Rûmî tarihler gibi on iki ay esasına dayanan hicrî yıl muharrem ayı ile başlar ve zilhicce ile sona erer. Hicrî (kamerî) aylar şunlardır: Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülâhir, Cemâzielevvel, Cemâzielâhir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevvâl, Zilkade, Zilhicce.
Hicri aylara aslında kameri aylar denir. Hicri takvimde kullanılan 12 ay kameri aylar veya hicri aylardır. Hicri takvim, Peygamber Efendimiz'in (sav) 16 Temmuz 622 tarihinde Mekke’den Medine’ye hicret etmesiyle başlar. Kamera ayların hesaplanmasında, ayın dünyamızın çevresindeki döndüğü zaman esas alınmıştır. Kameri demek ay ile ilgili bir terim olduğu içinde bu aylara Kameri aylar, takvime ise Hicri takvim denilmiştir.
İslam dininde hicri takvim esas alınır. Yani ibadetler hicri takvimdeki kameri aylara göre yapılır. Örneğin; Ramazan orucu kameri aylardan Ramazan ayında olmaktadır.
Hicri aylar sırasıyla
Hicri aylar veya diğer bir adıyla kameri aylar 12 tanedir. Bu aylar bazen 29, bazen da 30 gün çekmektedir. İlk kameri ay Muharrem ayıdır ve sırasıyla bu aylar şöyledir;
1- Muharrem,
2- Safer,
3- Rebî'ül-evvel,
4- Rebî'ül-âhir,
5- Cemâziyel evvel,
6- Cemâziyel âhir,
7- Receb,
8- Şâban,
9- Ramazan,
10- Şevval,
11- Zilka'de,
12- Zilhicce.
Haram ay, kendisine hürmet gösterilen aylardır. Hac mevsimini savaşsız geçirmek için uygulanan bir barış geleneğidir. Bu gelenek cahiliye toplumunda da uygulanan bir adetti.
Câhiliye devri Arapları, kamerî esasa göre tesbit ettikleri yılın on iki ayını safer, rebîülevvel, rebîülâhir, cemâziyelevvel, cemâziyelâhir, şâban, ramazan, şevvalden oluşan “olağan aylar” (eşhürün i‘tiyâdiyye) ve zilkade, zilhicce, muharrem, recebden oluşan “dört haram ay” (eşhürün erbaatün hurum) şeklinde ikiye ayırıyorlardı. Haram ayların üçü peş peşe geldiği için “serd” (birbirini takip eden), diğeri de tek olduğu için “ferd” (münferid) diye adlandırılıyordu. Bu aylardan zilkade on birinci, zilhicce on ikinci, muharrem birinci ve receb yedinci aydı.
Hicri takvim ile Miladi takvim farkı
Hicri takvime göre yılın ilk ayındaki Muharrem aynın ilk günü yani 1 Muharrem Hicri yılbaşı kabul edilir. Bu tarih miladi takvime göre sürekli değişir. Bunun nedeni ayın dünya çevresindeki dönüşü yirmi dokuz buçuk gün olarak kabul edilerek; bir ay 29, bir ay da 30 gün olarak sayılır. Böylece miladi takvimde bir yıl 365 gün iken, Kameri ayda ise 354 gün olarak hesaplanır. Bu nelenlerdir ki her yıl 11 günlük bu fark hicri takvimin yani kameri ayların öne gelmesine sebep olur.
Ramazan ayından biliriz ki her yıl ramazan ayının başlangıcı bir önceki yıldan 10 veya 11 gün önce başlamaktadır. Ramazan aynın haricinde de mübarek gün ve geceler de her yıl miladi takvime göre tarihleri değişir. Regaip kandili, beraat kandili, kadir gecesi, kurban bayramı gibi kameri aylara göre hesaplanan bu mübarek günler her yıl farklı tarihlerde olmaktadır.
Hicri ay isimlerinin anlamları
1- Muharrem; hicri ayların ilki haram aylardan sayılmıştır.
2- Safer; boş ve hâli olmak, sararmak anlamlarına gelir.
3- Rebî'ül-evvel; ilk bahar, bolluk ve bereket anlamlarına gelir.
4- Rebî'ül-âhir, baharın sonu anlamına gelir.
5- Cemâziyel evvel; cumada soğuk ve kurak anlamlarına gelir.
6- Cemâziyel âhir; son mazi, geçmiş anlamlarına gelir.
7- Receb; azametli, heybetli, cennet'te bir nehir ismi anlamlarına gelir ve mübarek üç aylardan ilkidir.
8- Şâban; Aralık, fasıla anlamlarına gelir ve mübarek üç aylardan ikincisidir.
9- Ramazan; yanmak demektir, çünkü bu ayda oruç tutan ve tövbe edenlerin günahları yanar, yok olur. Mübarek üç aylardan sononcusudur.
10- Şevval; dişi develerin bu ayda kızgınlıklarının artması ya da havanın çok sıcak olması sebebiyle develerin sütünün azalması yüzünden bu adla anıldığı şeklindedir.
11- Zilka'de; cahiliye devri Arapları tarafından hurmaların olgunlaşması ve mahsulün toplanması anlamına gelir.
12- Zilhicce; hacca gitmenin içinde yapıldığı kameri ayların sonuncusudur.