“Ama Kime Ne Yapmam Gerektiğini Söylemiyor”
Ülkemizde okul çağında bulunan öğrenci sayısı TÜİK verilerine göre 18 milyon civarında olduğu bilgisi bizim aslında yaklaşık 100 gün süren yaz tatillerinin değerlendirilmesinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.
Okul çağında-bir lisede bir ortaokulda-iki öğrencinin veli olan bir eğitimci olarak üzerinde düşünmem ve tavsiyeler üretmem gereken bir konu olduğu kanaatindeyim. Bayram tatili dönüşünde hemen bir etkinlik ve yaz tatili planlaması için toplantı yapılmalı ve bir analiz yapıldıktan sonra Eylül ayında kurban bayramı sonrasında okullar açılanana kadar bir planlama çıkarılmalıdır.
Burada plan yapılırken bireysel farklılıklara dikkat edilmelidir. Öncelikle yaş grubu, cinsiyet, eğitim durumu, ekonomik durum, yerleşim bölgesi gibi şartlar göz önünde bulundurularak planlamalar yapılmalıdır. Her aile kendi özelinde plan yapmalı; şehirde oturan şehre göre köyde oturan köye göre plan yapmalı ve kendi özelinde en verimli sonucu hedeflemelidir. Ben burada bireysel farklılıkları sizin değerlendirmenize bırakarak bazı değerlendirmelerde bulunmak istiyorum. Bu değerlendirmelerde kişisel deneyimlerim, gözlemlerim ve alan bilgimi kullanmak istiyorum.
Öncelikle genel geçer tavsiyelerden kaçınarak velilerin çocuklarının isteklerini almalıdır. Bu istekler ışığında kendi açılımını ve araştırmalarını ortaya koymalıdır. Gerekirse burada uzman desteğinde başvurmalıdır. Bu durumda önce öğrenciler tanınmalı ve sonrasında da gelişmesi gereken yönler tespit edilmelidir. Bireyde buluna üç potansiyeli veya sekiz farklı zekâ türünü esas alarak bir gelişim planlaması yapılmalıdır. Burada ben açıklamalarımı üç farklı potansiyel ve bazı özelliklere temas ederek açılım yapmaya çalışacağım.
İnsanda bulunan zihinsel, duygusal ve fiziksel potansiyellerin kullanımına göre biri hep önde olmakta ve ona göre kişilik özellikleri oluşmaktadır. Bu kalıtım ve çevre faktörleri ile oluşmaktadır. Oluşan kişilik özellikleri zamanla sıkça kullandığı için bu yöndeki potansiyelleri sürekli olarak gelişmekte ve diğerleri de geride kalmaktadır. Bu durumun sonunda bir organı diğerlerinden daha fazla büyüyen bir birey gibi görünmemize sebep olmaktadır. Biz sırasıyla bu potansiyeller nasıl geliştirilir onun üzerine yorumlar yapalım.
Duygusal potansiyel yazın nasıl geliştirilir. Akranlarla iletişime geçerek yeni sosyal çevre oluşturularak ve akraba ziyareti yaparak geliştirilir. Yetişkinlerle birlikte vakit geçirilip sosyal çevre genişletilir. Oluşan yeni sosyal ortamlarda kendini ifade edebilmek için fırsatlar kollanır ve kısa konuşmalar-sunumlar yapılmaya çalışılır. Kuzenlerle bir araya gelinerek sosyalleşme adına yeni faaliyetler planlanır. Bunun yanı sıra şehir içinde kısa geziler yapılır. Komşuluk ilişkileri geliştirilir. Sokak oyunlarında yaş durumuna göre oyunlar kurulur ve gruplara üye olunur.
Peki, sinemaya gidilmez mi gidilir ve sonrasında film üzerine değerlendirmeler yapılır. Bilgisayar oynanmaz mı? Oynanır ama zaman sınırlaması yapılır ve oyunların etkileri irdelenir. Bağımlı olunmamaya çalışılır. Konserler, tiyatrolar ve şehirdeki tarih ve turistik yerler grup aktivitesi olarak gezilir. Aile içi kaynaşma ve birlikteliği arttırmak için bu faaliyetler ailecek yapılır. İyi insan ilişkileri kurarken oluşabilecek anlaşmazlıklara çözümler üretilir ve bu konuda yetişkinlerden destek istenir. Tanışılmayan akrabalarla tanışılmaya çalışılır. Sosyal çevre geliştirilir. Burada kısa bir kariyer bilgisi vereyim. Üniversite mezunları ilk iş deneyimlerini ve çalışma mekânlarını tanıdıkları aracılığıyla bulma oranı çok yüksektir. İlk işe girenlerin yapılan araştırmaya göre yaklaşık %70’i tanıdıkları yanında işe başlıyorlar. Eğer çalışılacaksa bile bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.
Yurt içi ve dışı kısa ve orta vadeli tarihi ve turistik gezi alternatifleri değerlendirilir ve sonrasında da bir gezi yazısına dönüştürülür. Mümkünde sosyal medyada veya yazılı medyada paylaşılabilir. Buda yazı yazma kendini ifade etme ve sosyalleşme özelliklerine katkıda bulunur. Gençler yazın eve kapanmamalı bunların yanı sıra veliler duygusal potansiyeli destekleyecek etkinlikler üretmelidir.
Zihinsel potansiyele nasıl yatırım yapılır. Kariyer hedefinde bilim adamı olmak isteyen gençleri bilim kamplarına gönderebiliriz. Klasikleri okumalarını sağlayabiliriz. Kitap okumanın yanı sıra sinemaya gitme, tiyatro seyretme gibi aktiviteleri öne çıkarmalıdır. Zihinsel aktivite yazın en çok terkedilen aktivitedir. Bu süreç çok uzadığı zaman, tekrar ders çalışmaya ısınma veya tekrar kitapla buluşmada çok zorlanılmaktadır. Manevi kaynaklara yönelmek ve moral değerlere de yatırım yapmak yaz tatillerinde öne çıkmaktadır. Ailelerin tercihleri esas alınarak bireylerin yaz tatillerinde bu boş zaman aktivitelerini zihinsel aktivitelilerle doldurması önemlidir. Buraya bir müzik aletini çalmayı öğrenme, biliyorsa geliştirme gibi fırsatlar eklenmelidir. Özellikle gelişme çağındaki gençlerde fikir ve kültür oluşumu için düşünce yoğun aktivitelerin içine sokulmalı bilimsel toplantılara da götürülmelidir. Bazen bir edebiyat dinletisine dâhil edilmeli bazen bir sinema eleştirisine konuk olunmalıdır. İnternet araştırmaları ile yazarlar ve şairlerle tanışması sağlanmalı, tarihe veya coğrafyaya merakı varsa sanal turlara dâhil edilmelidir. Kendisinin yaptığı araştırmaları haftanın belli günlerinde ailenin diğer üyeleri ile de paylaşarak duygusal yanına da yatırım yapmalıdır.
Fiziksel potansiyeli geliştirmek için gençler spora veya sokak oyunlarına teşvik edilmelidir. Özellikle yazın fazla kilolar oluşmaması için bisiklet binilmeli veya sevilen spor yapılmalıdır. Özellikle taşrada uzun geziler tertip edilmeli ve doğa ile yeniden tanışılmalıdır. Hafta sonları ailecek kısa şehre yakın yerlerde doğa yürüyüşleri yaparak yürüyüş yaygınlaştırılmalıdır. Koşmayı, oynamayı ve eğlenmeyi kışın okul sezonunda ihmal etmiş gençler özellikle teşvik edilmelidir. Evde oturma odaya kapanma durumu olan ergenler varsa uzman desteği alınarak hayata dönmesi sağlanmalıdır. Birlikte pazarda alış verişe çıkılmalı, çocuklar market alışverişini yaşları müsaitse yapmalıdır. Hem parayı yönetmeyi hem de sorumluluk almayı teşvik etmiş oluruz. Bunun yanı sıra çalışmayı düşünen gençler veya çocuklar gelecek planlayarak çırak verilmeli sadece boş kalmasın düşüncesinde hareketle bir tercih yapılmamalıdır. Çıraklık veya bir meslek öğrenmek “burnu sürtülsün okulun kıymetini anlasın” şeklinde dile getirilmemelidir.
Burada velilerin yukarıdaki süreçleri yönetirken süreçlere yükledikleri anlamın önemine göre veriminde artacağını ifade etmek isterim. Oyun çağında olan çocuklar için ailenin bir planı olmalıdır. Aile büyüklerin yanında kalması isteniyorsa bile onlar sürece dâhil edilmelidir. Anneanne babaanne yanları bir cezalandırma yeri olarak kullanılmamalıdır. Aileler çocuklarından yazları uzaklaşma hedefi ile plan yapmamalıdır. Çocukları bu durumu böyle yorumlamaları ebeveyn ile çocuklar arasında bir soğukluğa sebep olacaktır.
Yaz tatilini verimli bir şekilde değerlendirmek için mutlaka bir planlama yapmak gerekir. Her anlamda bir planlama, bu maddi veya manevi olarak değerlendirmelidir. Yoksa boş geçmiş bir üç ay sonrasında televizyon veya bilgisayar karşısında tüketilmiş saatler geride kalacaktır. Yaz ayları cep telefonu, bilgisayar veya televizyon karşısında geçirilmiş bir zaman dilimi veya sokaklarda boşuna geçirilmiş bir zaman olarak dile getirilecektir.
Kıymetli anne ve babalar bu planlamayı yapma sorumluluğu genç üniversite öğrencisi olanana kadar veya iş hayatına atılanana kadar sizlerin sorumluluğundadır. Bu sorumluluktan kaçmak mümkün değildir. Bunun için ailecek bir planınız yok ise bu konuda mutlaka uzman veya kurum desteği almalısınız.