Halide Edip Adıvar edebi kişiliği hayatı, eserleri

Halide Edip Adıvar Kısaca Hayatı(1884-1964)

Halide Edib Adıvar Türk edebiyatının en başta gelen roman yazarlarından biridir. 1884 yılında İstanbul’da hayata gözlerini açmıştır. Üsküdar Amerikan Kız Kolejinden mezun olmuştur. İstanbul’da çeşitli yerlerde öğretmenlik yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Suriye’de kız okullarında müfettişlik yapmıştır. Daha sonra İstanbul’a dönmüştür. İlk kadın öğretim üyesi olarak ders vermiştir.

Kurtuluş Savaşı başladığında Anadolu’da savaşlara katıldı. Cumhuriyet kurulduktan sonra 1926 yılında eşi olan Adnan Adıvar ile Avrupa ve Amerika’da yaşamıştır. 1939 yılında Türkiye’ye dönmüştür. İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde ders vermiştir.

Bir dönem milletvekilliği yapmıştır. Daha sonra üniversitede derslerine tekrar başlamıştır. 1960 yılında emekli olmuştur.

Halide Edib Adıvar savaşta yaptığı büyük başarılar için İstiklal Madalyasını kazanmıştır. Üniversitede ders verdiği zamanlarda sağlığı bozulmuştur. Bu nedenle eve çekilmiştir. Evindeyken 9 Ocak 1964 yılında vefat etmiştir.

• Millî Edebiyat akımının ünlü kadın romancısıdır. 
• Edebiyatçılığının yanında bir asker gibi cephe gerisinde mücadele vermiştir.
• Halide Edip Adıvar, edebiyatın birçok türünde eser vermesine karşın romancı olarak tanınmıştır. 
• Eserleri roman­tizmden realizme doğru bir gelişme gösterir.
• Romanlarında ilk başta aşk temasını, kadın psikolojisi­ni ele alır. Daha sonra Türkçülük, milliyetçilik ve mem­leketçilik konularına yönelir; kişileri yaşadıkları olay çevresinde, gelenek ve göreneklere bağlayarak anla­tır.
• Romanlarında canlı, kuvvetli karakterler yaratır.
• Yazar, üslubu genellikle ikinci pla­na itmiştir. Eserlerinde basit cümle yanlışlarından, an­latım bozukluğuna kadar birçok eksiklik göze çarpar.

İlk dönem romanları: Yazar, ilk dönem romanlarında özellikle aşk gibi bireysel konuları ele alır. Bu roman­larda güçlü kadın kahramanlar öne çıkar. Kahramanla­rın ruhsal durumları başarıyla çözümlenir. Seviye Talib, Handan, Kalp Ağrısı bu tür romanlardandır.

Kurtuluş Savaşı dönemi romanları: Anadolu'ya ge­çip Kurtuluş Savaşı'na katılmasıyla Halide Edip'in sa­nat anlayışında değişiklik olur. Bu dönemde Anadolu insanını yakından tanır. Onun sabrını, direnişini, fe­dakârlığını, yurt sevgisini görür. Türkçülük akımının et­kisiyle toplum yapısını yansıtan Kurtuluş Savaşı ile Anadolu kent ve kasabalarındaki kimi çevrelerin deği­şik tutumlarını, çetelerin direnişlerini, kabaran millî coşkuyu anlatan toplumcu sayılabilecek eserler kale­me alır. Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Zeyno'nun Oğlu bu dönemin romanlarındandır.

Toplum ve töre romanları: Yazar, özellikle son yılların­da İstanbul'da ve Anadolu'yu, Anadolu'da yaşayan in­sanları konu alır. Doğu - Batı çelişkisini gündeme geti­rir, bu konuya bir cevap arar. Bunu yazarken değişik yörelerin törelerini de sergiler. Romanlarındaki bazı olay ve izlenimler, yazarın hayatından kaynaklanır. Sinekli Bakkal, Tatarcık, Sonsuz Panayır bu türden ro­manlardır.

Halide Edip Adıvar Edebi Kişiliği

Sanatçı, Handan romanında kahramanlarının birbirlerine yazdıkları mektuplarla gelişen olayları anlatır. Eser mektuplarla oluşması bakımından önemlidir. Ateşten Gömlek romanında Milli Mücadele yıllarında yaşananları, İzmir’in işgali sırasında kocası ve çocuğu düşman tarafından öldürülen Ayşe’nin etrafında gelişen olaylarla anlatır. Vurun Kahpeye‘de Batı Anadolu’ya öğretmen olarak atanan Aliye’nin yaşadığı sıkıntılar işlenir. Sanatçı, en önemli romanlarından biri olan ve olgunluk dönemi eseri olarak kabul edilen Sinekli Bakkal’da, II. Abdülhamit dönemi toplumunu bir aşk hikâyesi etrafında tahlil eder. Bir başka toplumsal tahlili ise Tararcık romanında yapar. Bu eserde Cumhuriyet dönemi gençliğinin durumu anlatılır.

Halide Edip’in eserleri üç dönemde toplanabilir. Bunlardan ilki Seviye Talip, Handan ve Kalp Ağrısı gibi daha çok bireysel konuları ve kadın psikolojisini incelediği eserlerdir. Bu dönem eserlerinde özellikle psikolojik tahliller ön plandadır. İkinci dönem Milli Mücadele yıllarını işlediği Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye gibi eserlerini yazdığı dönemdir. Bu dönem eserlerinde milli duygular ön plandadır. Üçüncü dönem ise Kurtuluş Savaşı sonrasında toplumsal ve sosyal konulara yöneldiği ve bu anlayışla Sinekli Bakkal, Tatarcık ve Sonsuz Panayır gibi romanları yazdığı dönemdir.

Kısaca özetleyecek olursak;

• Milli Edebiyat Döneminin tanınmış ilk kadın romancısı ve hikâyecisidir.
• İngiliz dili ve edebiyatı profesörüdür. Bazı eserlerini İngilizce yayımlamıştır.
• Fatih ve Sultan Ahmet’te yaptığı mitingleriyle tanınır.
• Tasvir ve tahlilde başarılıdır. Tasvirleri realist nitelik taşır.
• Karakterleri bulunduğu çevreye göre konuşturur. Romanlarında gözlem önemlidir.
• Konuşma diline bağlı kalmıştır.
• Dili özensizdir, eserlerinde basit dil yanlışları vardır.
• İlk romanlarında aşk konusunu işlemiş, kadın psikolojisi üzerinde durmuştur. Bu romanlarının kahramanları genellikle Batılı bir anlayışla idealize edilmiş, güçlü ve kültürlü kadınlardır.
• Sonra Türkçülük akımını benimsemiştir, Milli Edebiyat akımının tanınmış ilk kadın romancısı olmuştur.
• Kurtuluş Savaşı yıllarında milli duyguları öne çıkaran romanlar yazmıştır.

Halide Edip Adıvar Eserleri:

Roman:

• Heyula (1908)
• Raik'in Annesi (1909)
• Seviye Talip (1910)
• Handan (1912)
• Yeni Turan (1912)
• Son Eseri (1913)
• Mev'ud Hüküm (1918)
• Ateşten Gömlek (1923)
• Vurun Kahpeye (1923)
• Kalp Ağrısı (1924)
• Zeyno'nun Oğlu (1928)
• Sinekli Bakkal (1936)
• Yolpalas Cinayeti (1937)
• Tatarcık (1939)
• Sonsuz Panayır (1946)
• Döner Ayna (1954)
• Akile Hanım Sokağı (1958)
• Kerim Ustanın Oğlu (1958)
• Sevda Sokağı Komedyası (1959)
• Çaresaz (1961)
• Hayat Parçaları (1963)

Öykü:

• İzmir'den Bursa'ya (Yakup Kadri, Falih Rıfkı ve Mehmet Asım Us ile birlikte, 1922)
• Harap Mabetler (1911)
• Dağa Çıkan Kurt (1922)

Oyun:

• Kenan Çobanları (1916)
• Maske ve Ruh (1945)

Anı:

• Türkün Ateşle İmtihanı (1962)
• Mor Salkımlı Ev (1963)