Haber kiplerinin diğer bir adı da bildirme kipleridir. Haber kipleri, diğer adı ile bildirme kipleri zaman anlamı taşıyan kipleridir
Haber kipi nedir
Haber kipleri cümle içerisinde zaman bildiren eklerdir. Cümlede fiilin zamanını bildirmektedir. Böylece yapılmış veya yapılacak herhangi bir işin gerçekleşme zamanını, işin yapıldığını veya yapılmakta olduğunu haber veren eklerden oluşmaktadır. Haber verdikleri zamanın adlarını taşırlar. Haber bildirme kipleri şunlardır;
- Geniş zaman
- Şimdiki zaman
- Gelecek zaman
- Di'li geçmiş zaman
- Miş'li geçmiş zaman
Haber kipleri kaça ayrılır
Haber kipleri kendi arasında 5 çeşide ayrılmaktadır. Tüm haber kiplerinin ekleri birbirinden farklıdır. Fiillerin gerçekleştiği veya gerçekleşeceği zamanları farklı olarak açıklamaktadır. Tüm çeşitler farklı zamanlara aittir. Haber kipleri çeşitleri ve açıklamaları şunlardır:
Geniş Zaman: Geniş zaman haber kiplerinin ekleri '' -er, -ar, -ır, -ir, -ur, -ür '' ekleridir. Geniş zaman kipleri geniş bir zaman diliminde oluşları içine almaktadır. Fiillerin kök ve gövdelerine ''-r'' eki eklenir. Ünsüzle biten hecelerde ise ekler '' -er, -ar, -ır, -ir, -ur, -ür '' şeklindedir. Bir örnek vermek gerekir ise;
Gel-ir-im: Bu kelimede ''-r'' harfi eklenmiş ve geniş zaman haber kipi kullanılmıştır. Hece sessiz bir harf ile bittiği için ek ''-ir'' şeklinde yazılmıştır.
TEKİL ÇOĞUL1.kişi gelirim geliriz2.kişi gelirsin gelirsiniz3.kişi gelir gelirlerHer akşam dişlerimi fırçalarım.Servis şoförümüz her zaman vaktinde gelir.Şimdiki Zaman: Fiillerin söylendiği zaman yapıldığını belirtir. Fiildeki olayın yapılması ve anlatılması aynı anda gerçekleşmektedir. Şimdiki zaman haber kipinin eki ''-yor'' ekidir. Fakat ''-mekte, -makta, - mede, -mada'' kelimeleri ekleri ile de cümle içerisine şimdiki zaman anlamı katılabilir. Örnekler ile şu şekilde açıklanır:
TEKİL ÇOĞUL1.kişi geliyorum geliyoruz2.kişi geliyorsun geliyorsunuz3.kişi geliyor geliyorlarÇocukların kahvaltısını hazırlıyorum.Misafirleri karşılamak için kapıda bekliyoruz.Gelecek Zaman: Fiillerin gerçekleşme zamanı gelecekte olduğu bu haber kipi ile bildirilir. ilk olarak anlatım, daha sonra fiil gerçekleşir. Ekleri ise ''-ecek, -acak'' ekleridir.
TEKİL ÇOĞUL1.kişi geleceğim geleceğiz2.kişi geleceksin geleceksiniz3.kişi gelecek geleceklerÖdevimi yarına kadar bitireceğim.Ay sonunda tatile çıkacaklar.Di'li Geçmiş Zaman: Burada ilk anlatım olur. Öncelikle fiil gerçekleşir, sonra anlatım olmaktadır. Ekleri ''-dı, -di, -du, -dü, - yı, -ti, -tu, -tü'' ekleridir.
TEKİL ÇOĞUL1. kişi geldim geldik2. kişi geldin geldiniz3. kişi geldi geldiler- Karşıdaki binayı bugün boyadılar.
- Evimizin önünü temizledik.
- Bunları yapmamızı siz söylediniz.
Miş'li Geçmiş Zaman: Fiil söylenme anından önce gerçekleşmiştir. Anlatan kişi fiilin yapılışını başkalarından yapıldığını ifade eder.
TEKİL ÇOĞUL1. kişi gelmişim gelmişiz2. kişi gelmişsin gelmişsiniz3. kişi gelmiş gelmişlerÖğrenciler, dün müzeye gitmişler.Okulun futbol takımına katılmışsınız.Örnek kelimeler ile haber kipleri
Haber kiplerine pek çok örnek verilebilir. Haber kipleri ile ilgili örnekler şunlardır:
- Buraya çok önceden gelmiştir.
- Yazın burası çok sıcak olurmuş.