Fiiler nesne alamazlarsa veya nesneleri yoksa bu fiillere geçişsiz fiil denir. Geçişsiz fiiller “ne, neyi ve kimi” sorularına cevap veremezler veya başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamsız olurlar.
- Nesne alamayan fiillerin çatı özelliğidir.
- Bu cümlelerde belirtili ve belirtisiz nesne yoktur.
- Durum fiilleri aynı zamanda geçişsiz çatılı fillerdir.
- Bu fiillerin başına “onu” kelimesi eklenemez.
- Bu tür fiiller “Ne, Neyi, Kimi?” sorularına cevap vermez.
Bugün erken yattım. (Neyi/Ne yattım?→Cevap yok./ Onu yattım Anlamsız) → Geçişsiz Çatı
Dışarıya bakıyordu. (Neyi/Ne bakıyordu? / Onu bakıyordu Anlamsız) → Geçişsiz Çatı
Üç günden beri eve gitmemiş. (Neyi/Ne bakıyordu? / Onu bakıyordu Anlamsız) → Geçişsiz Çatı
Yıllarca zor işlerde çalıştım. (Neyi/Ne çalıştım? / Onu çalıştım Anlamsız) → Geçişsiz Çatı
Polis harekete geçti. (Neyi/Ne harekete geçti? / Onu harekete geçti Anlamsız) → Geçişsiz Çatı
Geçişsiz fiil nedir
Nesne alamayan cümlelere geçişsiz fiil denir. Yani bu cümlelerde herhangi bir şekilde nesne bulunmaz ya da bulunamaz. Buna bir örnek vermek gerekirse şu cümleyi yazmak mümkün;
"Ben koşmak için dışarı çıktım.’’
Görüldüğü üzere yukarıdaki cümle ögelerine ayrıldığı vakit herhangi bir şekilde nesne bulunmaz. Böylece bu şekilde sadece özne kullanmak suretiyle Nestle olmadan cümle kurulumu gerçekleşebilmektedir.
Geçişsiz fiil nasıl bulunur
Herhangi bir cümle içerisindeki öğeleri anlayabilmek adına belli başlı bazı sorular sorulur. Cümle içerisindeki nesneyi anlayabilmek için ise, ‘Ne ile Neyi’ soruları kullanılır. Ancak bir cümlede bu sorular üzerinden eğer cevap alınamıyor ise, o vakit geçişsiz fiil olduğu öne çıkar. Yani bu cümle geçişsiz fiildir.
"Arkadaşım bugün bize gelecek.’’
Görüldüğü üzere burada yüklem üzerinden soru soruldu vakit, ‘Ne ya da Neyi’ soruları üzerinden herhangi bir cevap alınamıyor. Böylece cümlenin geçişsiz fiil olduğu anlaşılır. Çünkü yukarıda verilen cümle içerisinde herhangi bir nesne yer almaz.
Geçişsiz fiil cümle örnekleri nelerdir
Geçişsiz fiiller üzerinden birçok farklı örnek cümle kurmak mümkün.
- "Ben bugün okula gittim.’’
Yukarıdaki cümle üzerinden bakıldığı vakit yükleme sorulan soru ile beraber nesne olmadığı anlaşılıyor. Şimdi arka arkaya birkaç örnek daha yazılabilir.
- "Annem çalışmaya gitti.’’
- "Ayşe bugün bize gelecek.’’
- "Ben bugün çok yoruldum.’’
Bu şekilde daha birçok farklı örnek vermek mümkündür. Önemli olan yükleme sorulan soru ile beraber, ortaya çıkan sonuç üzerinden nesnenin olmamasıdır. Bu doğrultuda nesne yerine daha çok özledin olduğu cümleler şeklinde de ifade edilebilir.