Fiil (eylem ) cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil veya fiil grubu olan cümle, yükleminin türüne göre fiil cümlesidir. Her türlü hareket, iş, oluş fiil cümleleriyle karşılandığı için fiil cümleleri isim cümlelerine göre daha çok kullanılır.
Yükleminin geçişli fiil olması durumunda, fiil cümlelerinde cümlenin bütün ögeleri bulunabilir. Fiil geçişsiz olursa cümlenin nesnesi olmayacaktır.
“İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı;
Önce hafiften bir rüzgâr esiyor,
Yavaş yavaş sallanıyor
Yapraklar ağaçlarda.” (Orhan Veli)
- Başlarını göklere çarpmaktan, genellikle cüceler korkar. (Cenap Şahabettin)
- Allah size bir yüz
vermiş; bir tane de siz eklemeyin.(Shakespeare) - Mum, dibine ışık vermez. (Atasözü)
Fiil (eylem) cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir.
- Güzel günler bitiyor. (Şimdiki Zaman-3. Tekil Ş.)
- Beni anlamalıydın. (Gereklilik Kipi-3. Tekil Ş.)
- Burayı hemen terk et! (Emir Kipi-2. Tekil Ş.)
- Sana çirkin dediler, düşmanı oldum güzelin. (Görülen Zaman-3. Çoğul Şahıs)
Yüklemi çekimli fiil ya da fiil grubu olan cümlelere yüklemin türüne göre fiil cümlesi denir.
Diğer bir isimi de eylem cümlesidir.
Fiil cümlelerinde yüklem dilek veya haber kipleriyle çekimlenir.
Haber kipleri ve ekleri:
- Görülen geçmiş zaman eki: -di, -dı
- Duyulan geçmiş zaman eki: -miş, -mış, -muş, -müş
- Şimdiki zaman eki: -yor
- Geniş zaman eki: -r, -ar, -er
- Gelecek zaman eki: -ecek, -acak
Dilek kipleri ve ekleri:
- Gereklilik kipi eki: -meli, -malı
- İstek kipi: -e, -a
- Dilek-koşul-şart kipi eki: -se, -sa
- Emir kipi: Eki yoktur
Fiil cümlelerinde yüklem “kabul etmek, bakakalmak” gibi birleşik fiillerden de oluşabilir.
Fiil cümlelerinde çekimli fiil cümlenin ortasında olabilir.
Fiil cümlesine örnekler
Aşağıda fiil cümlesi olan 30 adet fiil cümlesi örnekleri verilmiştir.
- Dışarıda hafif bir rüzgar esiyor.
- Gece karanlıktan çok korkarım.
- Onlara puan kazandırmamalıyız.
- Bütün gün hiç bir şey yapmadan televizyon karşısında oturuyor.
- Karne hediyesi olarak cep telefonu istiyorum.
- Bayramda tüm akrabalarımızı ziyaret ettik.
- Birden ayağa kalkalarak bağırmaya başladı.
- Sen ne zaman evlenmeyi düşünüyorsun?
- Elindeki bıçak artık kesmez.
- Bu sıcakta o mont seni yakar.
- Akşama kadar tiyatronun önünde seni bekledim.
- Yarına kadar ödevlerimi bitirmeliyim.
- Hafta sonu Ayşelerde matematik çalışacağız.
- Bana her şey onu hatırlatıyor.
- Hırsız birden ekranda beliriverdi.
- Birer ikişer perona indi yolcular.
- Bugünün işini yarına bırakma.
- Annem akşam yemeğinde pırasa yapacakmış.
- Yıllardır oğluna hasret kalan iki dost sımsıkı kucaklaştılar.
- Dersi sessizce dinler, hiç konuşmazdı.
- Dün akşam toplanıp eski günleri andık.
- Artık buralardan gitme vakti geldi.
- Okula kadar yarışalım mı?
- Henüz beklediğim otobüs duraktan geçmedi.
- İki saatte projemi bitiriverdim.
- Günde iki kere dişlerimizi fırçalamalıyız.
- Camı Süleyman kırmış.
- Çabuk bana neler olduğunu anlat.
- O kadar zorlarsan tabi ki bozulur.
- Yarın annemle pazara gideceğiz.