Dolaylı tümleç "-e, -de, -den" eklerini alarak cümlenin anlamını oluşturuyor. Fiili, çıkma yani uzaklaşma, bulunma ve yönelme bakımından ilgili olduğu yer açısından tamamlıyor. Bu nedenle dolaylı tümleç, yer tamlayıcısı olarak da adlandırılıyor.
Yaklaşma ve uzaklaşma ekine dahil dolaylı tümleçler, isim cümlelerinde çok az bulunuyor. Bulunma ekli olan dolaylı tümleçler ise her cümlede bulunabiliyor.
Dolaylı tümleç nasıl bulunur
Dolaylı tümleci bulmanın çok basit bir yolu bulunuyor. Öncelikle cümlede yüklemi bulmalısınız. Ardından yükleme şu soruları sormalısınız:
- Nereye?
- Nerede?
- Nereden?
- Kime?
- Kimden?
- Neye?
- Nede?
- Neden?
Seni yolda gördüm.” cümlesinin dolaylı tümlecini bulalım.
1- Önce yüklem bulunur:
Cümlede “gör(mek)” fiili görülen geçmiş zaman 1. tekil şahısta çekimlenmiştir. Yani bu cümlenin yüklemi “gördüm” çekimli fiilidir.
2-Şimdi yer tamlayıcısını bulalım:
Nerede gördüm? →yolda
- Bunları eve bırak.
- Cüzdanım arabada kaldı.
- Kitapları Tolga’dan aldım.
- Sizce uzayda hayat var mı?
- Biraz da bana verir misin?
- Kütüphaneden hiç çıkmaz.
Neye? Neyde? Neyden? Nereye? Nerede? Nereden? Kime? Kimde? Kimden?