Dinleme; sözlü iletileri işitme, anlamlandırma ve sözlü iletilere tepkide bulunma sürecidir. Dinleyici, amacına uygun dinleme tekniklerini kullanır. Başlıca dinleme türleri şunlardır:
Aktif Dinleme: Jest ve mimiklerle dinleyicinin konuşmacıya değer verdiğini hissettirdiği dinleme şeklidir. Bu dinlemede dinleyen aktiftir. Dinleme sırasında başka bir işle uğraşılmaz, konuşmacıyla göz teması kurulur. Zaman zaman konuşmacıya sorular yöneltilir. Bu geri bildirimler yoluyla konuşmacı mesajlarının alınıp alınmadığını kontrol eder.
Pasif Dinleme: Dinleyicinin sözlü tepkide bulunmadığı, konuşulanı sessizce dinlediği dinleme çeşididir. Dinleyicinin dinledikleriyle ilgili zihinsel faaliyetlerini etkinleştirmek amaçlanır. Dinleyicinin sessizliği, konuşmacıya söylediklerinin kabul gördüğü izlenimi verir. Bu dinlemede konuşmacı dinleyenin kendisini anlayıp anlamadığı konusunda kesin bir düşünceye ulaşamaz.
Not Alarak Dinleme: Dinlenenlerin unutulmasını önlemeye dönük olarak kısa not almayla desteklenmiş dinleme çeşididir. Konuşulanların hatırda kalması ve daha kolay anlaşılması için konuşulanlar, not alınarak dinlenir. Bu tür dinlemede dinleyici; konuşmanın ana düşüncesini, önemli bulduğu bölümleri, güzel sözleri hatırlamak için not alır.
Empati Kurarak Dinleme: Dinleyenin, kendisini konuşanın yerine koyarak konuşmacının neler hissettiğini, sözlerinin hangi deneyimleri yansıttığını anlamaya yönelik dinleme çeşididir. Dinleyici bir süreliğine kendi duygu ve düşüncelerinden uzaklaşarak olayları karşısındakinin bakış açısıyla değerlendirir. Bu durum, önyargılı dinlemeyi engeller.
Yaratıcı Dinleme: Dinleyicinin konuşmacının sözlerinden yeni düşünce ve hayaller üretmesine dayanan dinleme çeşididir. Dinleyici; dinlediklerine yeni anlamlar yükler, dinlediklerini zihninde yapılandırır, bunlardan yeni düşünceler üretir.
Seçici Dinleme: Dinlenenlerin içinden ilgi ve ihtiyaca yönelik olanların seçilmesine dayalı dinlemedir. Seçici dinlemede önceden belirlenen sorulara cevap bulma amaçlanır. Bir başka yöntem de dinlenenlerden bir bölüm seçilerek bu bölümün dikkatli dinlenmesidir.
Eleştirel Dinleme: Dinleyicinin konuşmacının iletilerini çok yönlü bakış açısıyla tarafsız olarak değerlendirip sorguladığı, karşılaştırmalar yaptığı dinlemedir. Eleştirel dinlemede dinleyici zihinsel süreçleri yoğun olarak kullanır, dinlediklerini ön bilgiler ile karşılaştırır kendi doğrularını bulmaya çalışır.
Dinleme değerlendirilirken önce konuşmacının amacı belirlenir. Konuşmacının konuyla ilgili yeterli bilgiye sahip olup olmadığı değerlendirilir. Bilgilerin güncelliğine, konuşmacının tarafsız bakış açısına sahip olup olmadığına bakılır. Konuşmanın tutarlılığı sorgulanır. Konuşma; konu akışındaki uyum, olaylar, bilgiler ve düşünceler arasındaki tutarlılık açısından değerlendirilir. Konuşmada öne sürülen düşüncelerin dayanaklarının geçerliliği sorgulanır.
Etkili Dinleme, Dinleme, belli bir amaç gözetilerek yapılır. Bu özelliğiyle öğrenme yollarından birini oluşturur. Öğretim sürecinin amacına ulaşması etkin dinleme ile mümkündür. İşitme ile dinleme farklı kavramlardır. İşitme, sesin kulak tarafından algılanmasıdır. İşitmede kulak tarafından algılanan sesi çözümlemek için özel bir dikkat gerekmez. Dinlemede ise işitilenin düşünülmesi, bilinçli olarak değerlendirilmesi söz konusudur. Dinleme, iletişimin amacına ulaşmasında önemli bir etkendir. Günlük hayatta iletişim büyük oranda sözle sağlanmaktadır. Dinlemenin doğru olarak gerçekleşmesi için bir amaç doğrultusunda dinleme yapılmalı, dinlemeye istekli olunmalı, eleştirel dinleme yöntemi kullanılmalıdır.