Kafasında kurduğu olayları bir öykü ya da bir roman biçiminde yansıtan yazar ile bilimsel araştırmasını makale şeklinde ortaya koyan bir bilim adamı dili aynı işlevde kullanmaz. Çünkü bunların amacı farklıdır. Yazar kendi kurduğu dünyayı kelimelerin yan, mecaz ve çağrışımsal anlamlarından da yararlanarak öznel bir şekilde aktarır. Bilim adamı ise var olan gerçekliği değiştirmeden, kelimelerin daha çok gerçek anlamlarından yararlanarak bilimsel bir üslupla aktarır. Dolayısıyla dili farklı işlevlerde kullanmış olurlar. Kısaca dil, her zaman aynı şekilde ve aynı işlevde kullanmaz. Dilin işlevi insanın dili kullanma amacına göre değişiklik arz eder. Şimdi dilin işlevlerini kısaca açıklayalım:
Dilin işlevleri nelerdir ve özellikleri nasıldır
Günlük yaşamın oldukça büyük bir bölümü dil kullanarak geçmektedir. Lakin kullanım husunda dil amaca bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Örneğin; düz bir yazı okumakla birlikte bir şiir okuma arasında oldukça önemli farklılıkların varlığı söz konusudur.
Bunun beraberinde bir profesörün eğitim alanında ortaya çıkarmış olduğu konuşma türüyle birlikte inşaatta ustaların birbiri ile konuşması farklılık gösterebilmektedir. Durum sakinlik veya heyecan ve duyguyla birlikte anlayışa bağlı olarak dilin işlevlerini ortaya çıkarmaktadır. Bunlar:
- Şiirsel işlev,
- Heyecana bağlı işlev,
- Göndergesel işlev,
- Dil Ötesi işlev,
- Alıcıyı harekete geçirme,
- Kanalı kontrol işlevi,
Bu şekilde farklı dallara ayrılmakta olan dilin işlevleri maksada uygun olarak değişik noktalarda kullanılmaktadır. Bundan dolayı eğitim süreci içerisinde dilin işlevlerini en etkin şekilde anlamak ve kullanmak oldukça büyük bir öneme sahip durumdadır.
Dil kendi içinde önemli özellikler barındırmaktadır. Bunları ise şu şekilde sıralamak mümkün olmaktadır:
- Dil, seslerden oluşmuş olan bir anlaşma sistemidir.
- Dil, zeka ve düşüncenin bir göstergesidir.
- Dil, gelişmiş bir iletişim aracıdır.
- Dil, sosyal ve canlı bir varlıktır.
- Dil, milleti meydana getirmekte olan bireyler arasında ortak düşünce ve duygular oluşturur.
- Dil birliği, bir milleti meydana getiren önemli özelliklerin başında gelir.
- Bir milletin dili; onun dini inanışı, tarihi ve kültürüyle iç içedir.
Dil, insanlar arasında iletişimin sağlanmasında en önemli rol üstlenen araçlardan biridir. İletişimin dil ile gerçekleştirilen, mimik ve jestlerle gerçekleştirilen, çizgi, resim, şekil gibi çeşitliliğe sahip sembollerle veya simgelerle gerçekleştirilen türleri bulunur.
Dilin işlevlerine örnekler
Göndergesel işlev örnekleri:
- Hegel’in felsefesinin çıkış noktası bilim değil, tarihtir.
- Turizm, milletlerarası kültürel tanışmayı sağlar.
- Münazara bir tartışma türüdür.
- Bugün 23 Nisan.
- 1973 senesinde doğmuşum.
- Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
- Beşiktaş’ın renkleri siyah ve beyazdır.
Heyecana bağlı işlev örnekleri:
- Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
- Ulu mabed! Seni ancak bu sabah anlıyorum.
- Merhaba ey âli sultan merhaba!
- Merhaba ey kânı irfan merhaba!
- Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz yanlış davranıyorsunuz!
- Aaa, bardak kırıldı!
- Eyvah geç kaldım!
Alıcıyı harekete geçirme işlevi örnekleri:
- İnsanlar! Geliniz, toplanınız, dinleyiniz!
- Bu sorular bir saat içinde çözülmüş olacak!
- Sınıfı hemen terk et!
- Ayşe, benim söylediklerimi tekrar et!
- Beni dikkatli dinleyin!
Kanalı kontrol işlevi örnekleri:
- Beni duyuyor musun? Alo!
- Dikkat! Dikkat! Sesim geliyor mu?
- Bakın beni dinlemiyor musunuz?
- Bana kulak verin!
- Beni anladınız değil mi?
- Söylediklerim anlaşıldı mı?
- Ödevler yapıldı mı?
Dil ötesi işlevi örnekleri:
- Fiil, cümledeki işi, oluşu, hareketi bildirir.
- Yapım eki alan her sözcük türemiş sözcüktür.
- Türkçede iki ünlü yan yana kullanılamaz.
Şiirsel işlev örnekleri:
Bir garip ölmüş diyeler
Üç günden sonra duyalar
Soğuk suyla yuyalar
Söyle garip bencileyin
Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan