Neden-sonuç ve amaç-sonuç cümleleri, özellikleri, örnekleri
Neden-sonuç (sebep-sonuç) bildiren cümleler
İki yargının birbirine neden – sonuç ilişkisiyle bağlı olduğu cümlelerdir. Bu tür cümlelerde temel cümleye “Neden, Niçin, Niye?” soruları sorulur. “Niçin? Neden? Niye?” sorularına cevap veren bölüm, neden cümlesini; geriye kalan bölüm ise sonuç cümlesini oluşturur.
Neden – sonuç cümlesi “için, diye, den dolayı, -den ötürü, ile” edatlarıyla kurulabilir. Bu durumda edat olan kısma kadar olan bölüm temel cümlenin nedenini oluşturur.
- Hızlı konuştuğunuz için / ne dediğinizi anlayamadım. (neden- sonuç)
- Yaz geldi diye / karıncalar yuvalarından çıktı. (neden- sonuç)
- Hava karardığından dolayı / göz gözü görmüyordu. (neden- sonuç)
- Katkılarınızdan ötürü / bu güç durumdan kurtulabildik. (neden- sonuç)
Neden – sonuç anlamı tonlamayla da sağlanabilir:
- Kaliteli değil, / bu kumaşı kesinlikle almam. (neden- sonuç)
Bir cümlenin neden – sonuç cümlesi olup olmadığını anlamak için birleşik cümlenin ortasına (noktalama yerine) “çünkü” bağlacı getirilir. Eğer bu bağlaç cümleye uygun düşüyorsa o cümle neden – sonuç cümlesidir.
- Kuşlar, bir daha bahçeye gelmedi; benim avcı olduğumu duymuşlar.
- Kuşlar, bir daha bahçeye gelmedi (çünkü) benim avcı olduğumu duymuşlar.
Neden – sonuç cümlelerinde neden ile sonuç bölümleri yer değiştirmiş olabilir:
- Gökler ağlıyordu / sen yoksun diye. (sonuç- neden)
- Derse yetişemeyiz artık, / bu saate kadar zil çoktan çalmıştır. (sonuç- neden)