Tarih boyunca birçok uygarlık uzun yıllar geniş coğrafyalar üzerinde hakimiyet kurmuştur. Cengiz Yasası da bu uygarlık kurma mücadelesi içinde ortaya çıkmıştır. Cengiz yaşadığı coğrafyayı en iyi analiz eden liderlerden biri olarak Cengiz Yasası denen bazı kurallar ortaya koymuştur.
Moğol kültürünün örfi, idari, siyasi, askeri, geleneksel ve görenek olarak bütün yazısız kurallarını analiz edip uygulamaya çalışan bir lider olarak Cengiz Han, ülkesinin ve devletinin payidar olmasında etkili olmuştur. Uzun yıllar süper güç olarak bütün doğu ve batı coğrafyasını adeta ezerek gücünü göstermek istemiştir. Bu nedenle Moğol kültürü kendini göstermiştir.
Cengiz Yasası Moğol törelerinden çokça etkilenmiştir. Moğolların, örf ve adetleri, dini inanışları, bozkır gibi özellikleri bu yasanın oluşumunda etkili olmuştur. Cengiz, yaşadığı toplumun özelliklerini bildiğinden yasaları ona göre oluşturmuştur.
Cengiz Yasası’nda aile hukukuna ve ceza hukukuna dair örnek maddeler
- Kasten yalan söyleyen, sihirbazlıkla uğraşan, casusluk yapan, kavga etmekte olan iki şahıs arasına girerek onlardan birine yardım edenlerin cezası ölümdür.
- Yemek yemekte olan adamların yanından geçen adam; derhal attan inmeli, yemek yiyenlerin müsaadesini almaksızın yemeğe oturmalı, yemek yiyenler de buna mâni olmamalıdır.
- Vazifesini ihmal eden askere, sürgün, av esnasında avı kaçıran avcıya, dayak ya da ölüm cezası verilir.
- Ölüm cezasına çarptırılan kişi diyet vererek ölüm cezasından kurtulabilir.
- Bir kimsenin evinde çalınmış at bulunduğu takdirde bu kimse atı sahibine iade etmeye ve bundan başka, atın sahibine ceza olarak da dokuz at vermeye mecburdur. Eğer çalan bu cezayı ödeyecek durumda değilse bunun yerine çocuklarını vermeye mecbur edilir. Çocukları da yoksa kendisi idam cezasıyla cezalandırılır.
- Baba öldüğü zaman yaşça büyük olanlar fazla hisse alırlar. En küçük oğul babasının evinde kalır. Çocukların derecesi, analarının derecesiyle tayin olunur.
- Kaçan bir esiri veya harp tutsağını ele geçirip de sahibine iade etmeyen ölümle cezalandırılır.
- Her türlü mabedlere hürmet edilmelidir. Bütün dinlerin ruhani reisleri her türlü vergi ve mükellefiyetlerden muaf tutulmalıdır.