Çalışmak ile ilgili atasözleri:
Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir; çalışmak insanı tembellikten kurtarır.
Yazın çalışan, kışın gülüşür; yazın çalışan kışın rahat eder.
Yolcu yolunda gerek; vakit geçirmeden yola devam edilmeli;
Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer
1) Yazın güneş altında çalışan, ailesinin kışlık ihtiyacını kazanır;
2) Gençliğinde çok çalışıp varlık edinen hastalığında veya ihtiyarlığında rahat eder.
Akşamın işini sabaha (yarına) bırakma
Bugün yapılması gereken bir işi ertesi güne bırakma.
Fakirlik ayıp değil, tembellik ayıp; yoksulluk utanılacak bir şey değildir, çalışmamak en büyük ayıptır.
Nasihat istersen tembele iş buyur; tembel, kendisine buyurulan işi yapmamak için ya onun yapılmasına ihtiyaç bulunmadığını söyler ya da buyurulan biçimde değil, kendisinin işine gelen biçimde yapmayı önerir.
Tembele dediler “kapını ört”, dedi “yel eser örter”; tembel, kapısının örtülmesini bile rüzgârdan bekler.
Tembele iş buyur, sana akıl öğretsin; tembel, kendisine buyurulan işi yapmamak için ya onun yapılmasına ihtiyaç bulunmadığını söyler ya da buyurulan biçimde değil, kendisinin işine gelen biçimde yapmayı önerir
Yazın çalışan, kışın gülüşür; yazın çalışan kışın rahat eder.
Yazın gölge hoş, kışın çuval boş;
1) Yazın keyifli yerlerde tembel tembel oturan kışın yiyecek bulamaz;
2) Gençliğinde kazanç peşinde koşmayıp zevke dalan hastalığında veya ihtiyarlığında perişan olur.
Yazın gölge kovan, kışın karın ovar; yazın çalışmayıp keyif ve zevk ile vakit geçiren çiftçi, nasıl kışın aç kalırsa çalışma gücü ve ortamı bulunduğu halde zamanını değerlendirmeyen ve geleceğini düşünmeyen kişi de çalışma olanakları kalmadığı zaman öyle perişan olur.
Yazın sıcakta terleyen, kışın soğukta üşümez; yazın çalışan kışın rahat eder.
Yazın yorulmayan, kışın kurulmaz; yazın çalışan kışın rahat eder.
Adamın iyisi işbaşında (alışverişte) belli olur; bir kişinin iyi ve becerikli olduğu yaptığı işlerden anlaşılır.
Aşını, eşini, işini bil; sağlık ve mutluluk içinde yaşamak isteyen kişi, yiyeceğine dikkat etmeli, arkadaşını iyi seçmeli ve bir iş sahibi olmalıdır.
Çalışmak ile ilgili deyimler:
Irgat gibi çalışmak; çok ağır bir işte çalışmak.
İt gibi çalışmak; çok çalışmak, yorulmak.
Kafası işlemek (çalışmak); aklı, zekâsı yerinde olmak, bir konu üzerinde iyi düşünebilir olmak:
“Hasan’ın kafası şimdi üç cepheli işliyordu.” - O. C. Kaygılı.
Kafayı çalıştırmak (işletmek); akılcı davranarak sorunları çözmek.
Kendi hesabana çalışmak; uğraştığı işi sadece kendisi için yapmak:
“Böyle bir amatörlük devresi geçirdikten sonra biraz da kendi hesabına çalışmayı düşündü.” -R. N. Güntekin.
Rölantide durmak (çalışmak); motorlu taşıtlarda, motor boşta çalışmak.
Serbest çalışmak; bir işverene bağlı olmadan kendi adına kazanç sağlamak.
Arı kovanı gibi işlemek; bir yerin gireni çıkanı çok olmak.