1. “X. yüzyıldan yaklaşık XIII. yüzyılın ortalarına kadar olan döneme “Geçiş Dönemi” adı verilir. İlk İslami Türk edebiyatı ürünlerinin verildiği bu dönem Türk toplumunun bir kültür ve medeniyet çevresinden bir başka kültür ve medeniyet çevresine geçtiği dönemdir.”
Yukarıdaki bilgiler ışığında okuduğunuz metinden de hareketle Ahmet Yesevî’nin eseri olan Divan-ı Hikmet’in Geçiş Döneminin hangi özelliklerini içerdiğini aşağıya yazınız.
Tasavvufi konuları içermesi,
Aruz ve hece vezninin bir arada kullanılması
Arap harflerinin kullanılması
Dini içerikli olması
Ddidaktik olması
Beyit ve dörtlük nazım biriminin beraber kullanılması
2. “Mutluluk veren bilgi” anlamına gelen ve bir siyasetname özelliği taşıyan eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Atebetü’l Hakayık
B) Divanü Lügâti’t Türk
C) Divan-ı Hikmet
D) Kutadgu Bilig
E) Garipnâme
3. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
• İslami Dönemin ilk eserleri Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır. (D)
• Bu eserlerle birlikte Arap ve Farsça kelimeler dilimize girmeye başlamıştır. (D)
• Bu dönemdeki metinler sanat metni ve öğretici metin olarak kesin çizgilerle ayrılmamıştır. (D)
• Divan-ı Hikmet’te dinî bilgiler yorumlanmıştır. (D)
• Ahmet Yesevî, tasavvufi anlayıştan uzak bir kişiliğe sahiptir. (Y)
• Kaşgarlı Mahmut eserinde, Türk dilini dünya dilleriyle karşılaştırmıştır. (Y)
• Kaşgarlı Mahmut, Türk dilinin söylenişlerini tespit etmek için Türk boyları arasında dolaşmıştır. (D)
• Kaşgarlı Mahmut, bu eserini önemli bir devlet kademesinde görev almak için yazmıştır. (Y)
• Atatürk’ün Türk diliyle ilgili sözleriyle Divanü Lügâti’t-Türk arasında benzerlik vardır. (D)
4. “Bilgiliye ey dost, bağla gönül” mısrasında hangi edebî sanat vardır? Defterinize yazınız.
“Ey dost” ifadesiyle Nida (seslenme) sanatı yapılmıştır. “Gönül bağla” ifadesiyle kapalı istiare yapılmıştır. (Gönül, bağlanacak bir nesne olarak görülmüş.)
5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.
a. Atebetü’l Hakayık Mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır.
b. Atebetü’l Hakayık Aruz ve Hece vezniyle yazılmıştır.
c. Atebetü’l Hakayık Hakikatların Eşiği anlamına gelir.
6. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Atebetü’l Hakayık’ın ahlaki bir eser olması
B) Atebetü’l Hakayık’ın mesnevi şeklinde yazılmış olması
C) Atebetü’l Hakayık’ın öğüt verici bir eser olması
D) Eserde millî nazım birimi ile aruz ölçüsünün birlikte kullanılması
E) Eserde mısra başı kafiyesine de yer verilmiş olması
7. Aşağıdaki yargılardan hangisi Kutadgu Bilig’in özelliklerinden biri değildir?
A) Edebiyatımızda bilinen ilk siyasetnamedir.
B) Eserde adalet, akıl, baht gibi kavramlar alegorik olarak işlenmiştir.
C) Eser, Türkçenin Arapçaya karşı üstünlüğünü ispatlamak amacıyla yazılmıştır.
D) Yusuf Has Hacib tarafından mesnevi şeklinde yazılmıştır.
E) Hakaniye (Karahanlı) lehçesiyle ve aruz vezniyle yazılmıştır.
8. Aşağıdaki alegorik kişilerin temsil ettikleri kavramları eşleştiriniz.
Odgurmuş Zahit, kanaat ve akıbet
Ögdülmiş Akıl
Aytoldı Mutluluk ve devlet
Güntogdı Adalet ve kanun
9. Kaşgarlı Mahmut’un 20 yıllık bir araştırma sonucunda kaleme aldığı Divanü Lügâti’t Türk hakkında şağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Divanü Lügâti’t-Türk’ün sözlü edebiyat ürünlerini zamanımıza ulaştırdığına
B) Eserin, Türkçeyle ilgili ilk sözlük ve dil bilgisi kitabı olduğuna
C) Eserde kelimelerin anlamı ile birlikte kelimelerle ilgili açıklamalara da yer verildiğine
D) Esere, içinde şiir ve atasözlerine de yer verdiği için antolojik sözlük de denilebileceğine
E) Eserin Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla Türkçe yazıldığına
10. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.
a. Kaşgarlı Mahmut Divanü Lügâti’t-Türk adlı eserinde Türkmen, Oğuz, Çiğil, Yağma, Kırgız adlı Türk boylarının isimlerine yer vermiştir.
b. Türk boylarının yaşadıkları yerleri gösterdiği bilinen ilk harita Divanü Lügati't- Türk adlı eserde yer alır.
11. Divanü Lügâti’t-Türk ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Ansiklopedik bir sözlüktür.
B) Türk kültürüyle ilgili önemli bilgiler yer alır.
C) Koşuk, sav, sagu örnekleri yer alır.
D) Divan şiirinden de örnekler vardır.
E) Türk dillerinin ansiklopedik sözlüğü anlamına gelir.
12. Türk edebiyatının XI-XII. yüzyıl metinlerinde Türkçenin hangi lehçesinin kullanıldığını defterinize yazınız.
Karahanlı Türkçesi / Hakaniye Lehçesi
13. İlk İslami eserlerin didaktik oluşunu dönemin sosyal durumu ya da fikir hayatıyla ilişkilendirerek açıklayınız.
Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra İslami bilgileri, İslam ahlakını öğretmek amacıyla eserler didaktik yazılmıştır.
14. Kutadgu Bilig ile Atebetü’l Hakayık’ı karşılaştırarak bu iki eserin ortak özelliklerini aşağıya yazınız.
a - Aruz ölçüsüyle yazılmaları
b - Karahanlı Türkçesiyle yazılmaları
c - Didaktik olmaları
15. Aşağıdaki eserlerden hangisi sözlü edebiyat ürünlerinin en fazla yer aldığı eserdir?
A) Divan-ı Hikmet
B) Divanü Lügâti’t-Türk
C) Atebetü’l-Hakayık
D) Kutadgu Bilig
E) Kitâb-ı Bakırgan
16. Aşağıdaki eser adlarını yazar adlarıyla eşleştiriniz.
Divan-ı Hikmet Ahmed Yesevî
Divanü Lügâti’t-Türk Kaşgarlı Mahmut
Atebetü’l-Hakayık Edip Ahmet Yüknekî
Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacip
17. Aşağıdakilerden hangisi dinî dönem Türk edebiyatının özelliklerinden biri değildir?
A) Aruz ölçüsünün başarılı bir biçimde Türkçeye uygulanmış olması
B) Genellikle dinî-ahlaki- eğitici nitelikte eserler verilmiş olması
C) Türk diline Arapça, Farsça kelime ve tamlamaların girmeye başlamış olması
D) Millî nazım şekillerine ilave olarak gazel, mesnevi gibi yeni şekillerin de kullanılması
E) Aruz ve hece ölçüsünün birlikte kullanılmış olması
18. Türk dilinin, millî bütünlüğü sağlamada nasıl bir etki ve güce sahip olduğu hakkındaki düşüncelerinizi defterinize yazınız.
Dil toplumun anlaşmasını sağlayan temel unsurdur. Toplumlar varlıklarını ve kültürlerini dil sayesinden nesilden nesile devam ettirirler.
19. XI. yüzyıl dil ürünlerinden olan bu eserin değeri, yalnızca Türk dilinin sözcüklerini toplama kurallarını ve yöntemerini bildirmek, ölçüleri açıklamaktan ileri gelmez. Sözcükleri açıklarken tarih, coğrafya, folklor ve edebiyata dair bilgiler, toplumsal yaşayışa ilişkin ipuçlarını da verir.
Bu paragrafta sözü edilen eser ve yazar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) Divan-ı Hikmet; Ahmet Yesevî
B) Muhakemetü’l Lügâteyn; Ali Şir Nevaî
C) Divanü Lügâti’t Türk; Kaşgarlı Mahmut
D) Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip
E) Atebetü’l Hakayık; Edip Ahmet Yüknekî
(1988-ÖYS)
20. (I) “Kitab-ı Dede Korkut”, sanatçısı belli olmayan, halkın ortak malı olan bir eserdir, (II) Nazım ve nesir karışımı on iki hikâyeden oluşur. (III) Hikâyelerde Oğuzların, düşmanlarıyla savaşları ve insanüstü güçlerle mücadeleleri anlatılmaktadır. (IV) Her hikâye bağımsız olmakla beraber, çoğunda ortak kahramanlar bulunur ve her hikâyenin sonunda Dede Korkut söz alır. (V) Hikâyelerde adı geçen Dede Korkut kahramanlığıyla ün kazanmış Oğuz beylerinden biridir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde verilen bilgi yanlıştır?
A) I. B) II. C). III D) IV. E) V.