Betimleyici anlatım, sözcükleri kullanarak resim çizmeye benzetilebilir. Betimleyici anlatımda etrafın, nesnelerin, kişilerin dış görünüşleri ve özelliklerini aktarmak mümkündür. Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma gibi duyguları yansıtmak için betimleyici anlatım kullanılır.
Betimleme, varlıkların belli başlı özelliklerini okurun ya da dinleyicinin gözünde canlandırabilmesini sağlar. Okuyucunun belirli duyularına temas ederek anlatılan varlık hakkında fikir edinmesi ve önemli detayları öğrenmesi sağlanılır. Bu nedenle de göz ile algılanabilecek olan renklere ve biçimlerin ayrıntısına büyük oranda önem verilir, sık sık bu özellikler aktarılır.
Yazar, nesnel de olabilir, öznel bir şekilde duygularını, yorumlarını da anlatabilir. Örnek olarak bir kişinin burnundan bahsederken o burundan "kemerli" diye de bahsedebilir, "çirkin" diye de.
Betimleyici anlatım örnekleri
Betimleyici anlatımı daha iyi anlatmak ve içselleştirilmesini sağlayabilmek için örnek metinlerle açıklamak daha sağlıklı olacaktır.
"Babam, köy evinin girişinde kazma ve ortanca kürek ile duruyordu. Belli ki içerisinden yeşillik fışkıran, olgunlaşmış domates ve salataların bulunduğu bostanı ile ilgilenmişti. Annem bostanın çevresini güzel bir şekilde rengarenk kumaşlarla sarmıştı. Bunu yaparken ki amacı sert rüzgarların bostana çarparak ince dallarla oluşturulmuş duvarlarını yıkmaması ve içerideki sebzelerin korunmasıydı. Daha sonra sıcak bir demlik ile annem kapının ağzında belirdi, tavşan kanı denilebilecek düzeyde güzel bir kırmızısı olan çaydan içmek için ben de onların yanına doğru ilerledim."
"Odanın içerisinde yoğun bir rutubet vardı. Duvarlar bakımsızdı ve eşyalardan dolayı köhne bir ortam mevcuttu. Camın da kapalı olduğu odada nefes almak iyice zorlaşmıştı. Görece yaşlı olan ve solgun bir tene sahip olan yaşlı adam, derin şekilde öksürüyor ve yanındaki cam bardaktan devamlı olarak boğazını ıslatmak için su içiyordu. En sonunda yorgun olduğunu düşünmüş olacak ki, sırtını yaslamış olduğu köy tipi sedire uzandı ve derin bir uykuya daldı."
Betimleyici anlatım biçimi özellikleri
- Betimleyici anlatım sanatsal ve açıklayıcı olmak üzere ikiye ayrılır.
- Betimlemeler dış varlıkları anlatabildiği gibi kişinin iç dünyasını da anlatabilir, betimleyebilir.
- Kişinin dış görünümünden bahseden betimlemelere fiziksel (simgesel) betimleme denmektedir.
- Hikaye, tiyatro, şiir, roman, gezi yazısı gibi türlerde betimleyici anlatım sıklıkla kullanılmaktadır.
- Kelimelerin yan ve mecaz anlamlarına sıklıkla başvurulur.