Belirtme sıfatları, isimleri gösterme, belirsizlik, sayı ve soru yoluyla belirten sıfatlardır. Dörde ayrılır:
1. İşaret (Gösterme) Sıfatları, varlıkların, nesnelerin yerlerini işaret yoluyla belirten sıfatlardır: bu, şu, o; böyle, öyle, şöyle; öteki, beriki; öte, beri; diğer, işte…
İşaret Sıfatlarının Özellikleri
a. “Bu” en yakındaki varlık için, “şu” biraz daha uzaktaki varlık için, “o” daha uzakta olan varlık için kullanılır.
b. “Bu, şu, o” kelimeleri ismi belirttiğinde sıfat, isim yerine kullanıldığındaysa zamir olur.
c. “Böyle, öyle, şöyle” kelimeleri ismi belirttiğinde sıfat; eyleme ve eylemsiye yönelik kullanıldığında zarf olur; çekim eki alarak isim yerine kullanıldığından zamir olur:
Böyle iş mi olur? Böyle - sıfat
Bu soruları şöyle çözmelisin. şöyle - zarf
Öylesini bugüne kadar hiç görmedim. Öylesine - zamir
ç. Öteki ve beriki kelimeleri ada yönelikse sıfat, isim yerine kullanılmışsa zamir olur:
teki, bugün beriki odada yatacak. Öteki - zamir, beriki - sıfat
2. Belgisiz sıfatlar, varlıkları, kavramları onlara kesinlik kazandırmadan, yani, aşağı yukarı belirten sıfatlardır: bir, biraz, çoğu, kimi, birçok, hiçbir, bütün, tüm, birkaç, bazı, birtakım, her, nice.
a. Bir kelimesi ismin sayısını belirterek isme sorulan “Kaç?” sorusuna yanıt veriyorsa sayı sıfatı, ismi “herhangi” anlamıyla ona kesinlik kazandırmadan belirtiyorsa belgisiz sıfat olur:
Dolmuşta bir kişilik yer kaldı. bir - sayı sıfatı
Sıcak bir havada yola çıktık. bir - belgisiz sıfat
b. “Her” kelimesi yalnızca belgisiz sıfattır: Verilen her işi yaparım.
c. Belgisiz sıfat olarak kullanılan kelimeler çekim eki alırsa zamirleşir: Bazıları yine geç kaldı.
ç. “Biraz” kelimesi eyleme yönelik ise zarf olur: Biraz da çalışalım
3. Sayı Sıfatları, isimleri sayı yoluyla belirten sıfatlardır. Dörde ayrılır:
a. Asıl Sayı Sıfatları İsimlerin sayısını belirtir ve isimlere sorulan “Kaç?” sorusunun yanıtıdır: – Kaç kilo elma istersiniz? – On kilo elma istiyorum.
b. Sıra Sayı Sıfatları İsimlerin sıralarını, derecelerini belirten sıfatlardır. “–nci” ekiyle yapılır: Birinci katta oturuyordu.
c. Üleştirme Sayı Sıfatları Varlıkların ayrıldığı eşit bölümleri anlatır. Sayılara getirilen “-ar , -er” ekiyle yapılır: İkişer gömlek dağıttık.
ç. Kesir Sayı Sıfatları Eşit parçalara ayrılan bir bütünün belli bölümlerini gösteren sıfatlardır. İki sayıyla kurulur ve birincisi de eki alır: Şirkette yüzde elli hissesi var.
4. Soru Sıfatları, isimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır.
Kaçıncı sayfayı anlamadınız?
Soru Kelimesi + İsim = Soru Sıfatı
Kaçıncı + Sayfa = Kaçıncı
Soru sıfatlarının özellikleri
a. Soru sıfatları cümleyi genellikle soru cümlesi yapar: Hangi türlerde yazmaktan hoşlanırsınız? (Soru cümlesi) Dinletiye kaç kişinin geleceği bilmiyorum. (Soru cümlesi değil)
b. Bir cümlede soru sıfatı olduğu halde soru anlamı soru sıfatıyla değil de mi soru edatıyla sağlanabilir. “Hangi gün gelemediğini mi sordu?” cümlesinde soru anlamı “mi” soru edatıyla sağlanmıştır.
c. Ne kadar kelimesi isme yönelikse soru sıfatı eyleme ya da eylemsiye yönelikse soru zarfı çekim eki alırsa soru zamiri olur.
Günlük ne kadar su içersiniz? ne kadar - sıfat
Yolculuk için ne kadar harcadınız? ne kadar - zamir
Bu meyvelerin ne kadarını alacaksınız? ne kadarını - zamir