Basit kelimeler, sadece çekim eki almış kök ya da gövde halindeki kelimelerdir. Basit kelimeler, yapım eki almamış kelimeler olarak da bilinmektedir. Kelimeler yapılarına göre üçe ayrılmaktadır. Kelimelerin üçe ayrılmasında basit kelimeler, türemiş kelimeler, birleşik kelimeler başlıkları incelenmektedir.
Basit kelimeler, yapım eki almazlar. Çekim eki alabilirler. Cümleye göre uygun ek de alabilirler. Yalın hallerini ve ilk anlamlarını korurlar.
Basit kelimelere örnek cümleler şu şekildedir:
- Evimize yeni bir masa aldık.
- Masanın üstündeki vazoyu çocuklar kırmışlar.
- Çocuklar vazonun içindeki çiçeği yemişler.
- Kalemliğimdeki kalemi kim aldıysa geri versin.
- Tahtaya kalktıktan sonra sorulan sorulara cevap vermelisin.
- Dönüşte arabayı sen sürmek ister misin?
- Benim için arabaya göz kulak olur musun?
- Yakında çıkacak olan kitabı anneme ve babama ithaf edeceğim.
- Sen de benim gibi kitaplara çok değer veriyorsun.
- Dün akşam televizyonda en sevdiğim filmlerden biri vardı.
- Evden çıktıktan iki dakika sonra telefonu çaldı.
- Dışarıdan korna sesleri geliyor.
Basit sözcük nedir
Yapım eki alarak anlam değişikliğine uğramamış ve yalın halde bulunan kelimelere basit yapılı sözcük denir.
Kök halinde bulunan basit sözcükler hem cins hem de özel isim olabilir.
Örnek Kelimeler:
Kök halinde bulunan cins isimler:
Silgi, Bardak, Kerpeten, Peçete, Salıncak
Kök halinde bulunan özel isimler:
Erol, Meltem, Edirne, Timuçin, Kanada
Açıklamaları ile basit sözcük cümle örnekleri
Çoğul eki almış olan tüm kelimeler basit sözcüklere örnek olarak gösterilebilir. Çünkü çoğul ekleri kelimenin miktarını değiştirse de anlamda herhangi bir değişikliğe yol açmaz.
Örnek cümleler:
1- ''Ellerinize'' sağlık, yemek olmuş.
2- Bestelediğin ''şarkıların'' hepsini çok beğendim.
3- Bu ''kitapların'' hepsini okudun mu gerçekten.
4- ''Çantalardan'' en çok hangisi beğendin?
Not: Yapım eki almış bazı kelimeler çoğul eki alarak kullanılır. Bu sözcüklerin anlamı değiştiği için basit değil türemiş isim olarak nitelendirilirler.
Örnekler:
1- ''Yemeklerin'' kokusu iştahımı açtı.
Kelime: Yemekler
Kelimenin kökü: ''Ye''
Aldığı ilk ek: -mek (Yapım eki)
Aldığı ikinci ek: -ler (Çekim eki)
2- Koray'ın odasında çeşit çeşit ''oyuncaklar'' vardı.
Kelime: Oyuncaklar
Kelimenin kökü: Oyun
Aldığı ilk ek: -cak (Yapım eki)
Aldığı ikinci ek: -lar (Çekim eki)
Not: Yönelme (-e, -a) ve Belirtme eki (-ı, -i) eklerinden birini almış olan sözcükler basit yapılıdır.