Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde yaşamış olan Ahmet Mithat Efendi daha sonra gelen bazı edebiyatçıları da etkilemiştir. Ahmet Mithat Efendi'den etkilenen yazarlardan biri de Hüseyin Rahmi Gürpınar'dır.
Ahmet Mithat Efendi kısa hayatı
İstanbul’da doğdu. Niş Rüştiyesinde öğrenimini tamamladı. Tuna Vilayeti Mektubi Kaleminde memurluğa başladı. Bu dönemde bir yandan da Tuna gazetesine yazılar yazdı. 1871’de İstanbul’a yerleşerek bir basımevi kurdu, gazeteciliğe ve yayımcılığa başladı. 2. Meşrutiyet Dönemiʼnde Darülfünunda öğretim üyeliği yaptı. Ahmet Mithat Efendi; birçok roman türünde eser verdi. Yazarın geniş hayal gücü, değişik konuları işlemesi ve akıcı üslubu kendisinden sonraki sanatçılara örnek teşkil etti. Eserleriyle halka faydalı olan sanatçının basılmış telif ve çeviri eserlerinin sayısı da iki yüz elli civarındadır.
Ahmet Mithat Efendi kimdir
Ahmet Mithat Efendi 1844 yılında İstanbul'da doğmuştur. Babasını küçük yaşta kaybeden yazar abisinin de çalıştığı Mithat Paşa'nın yanına girmiştir. 1861 yılında Mithat Paşa Niş Valiliğine atanmıştır. Ahmet'i çok seven Paşa onu da yanına almıştır ve hatta kendi adını da vermiştir. Onu destekleyen Paşa Fransızca dersler de aldırmıştır.
Ahmet Mithat Paşa 1866 yılında tercüman olarak Sofya'ya gitmiş ve burada da evlenmiştir. 1871 yılında İstanbul'a dönen yazar 1872 yılında Nazım Hikmet ile tanışmıştır. Bu arada bazı gazetelerde yazılar da yazmakta olan Ahmet Mithat Efendi çeşitli dergiler de çıkarmıştır. 1876 yılında "İttihat Gazetesi"ni yayınlamıştır.
1878 yılında Osmanlı Sarayı'nın desteğiyle "Tercüman-ı Hakikat" gazetesini kurmuştur. Ömrünün son yıllarında Ahmet Mithat Efendi Darülfünun'da dünya tarihi ve dinler tarihi dersleri vermiştir ve çeşitli hayır kurumları için çalışmıştır. 28 Aralık 1912 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.
Ahmet Mithat Efendi edebi kişiliği
Ahmet Mithat Efendi'nin edebi kişiliğini şu başlıklar altında ele almak mümkündür:
- Bilhassa ilk dönem eserlerinde Batılı yazarları örnek almıştır.
- Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde dilde aşırı derecede bir sadelik dikkat çeker.
- Yazar'ın bazı eserlerinde olağanüstü tiplemeler görülür.
- Ahmet Mithat Efendi'nin öne çıkan edebi özelliği roman ve hikayeciliğidir.
- Ahmet Mithat Efendi, geniş halk kitlelerine ulaşmayı hedeflediği için "didaktik eserler" vermiştir.
- Ahmet Mithat Efendi eserlerinde bir "ders verme" kaygısı içinde olduğu için, genellikle romanlarının sonunda bir "kıssadan hisse" çıkarma durumu vardır.
- Ahmet Mithat Efendi'nin eserlerinde sonunda hep iyiler kazanır ve kötüler cezalarını bulur. Bunun sebebi yazarın toplumcu, yani sosyal edebiyat anlayışına bağlanır.
- Ahmet Mithat Efendi, olay örgüsüne sık sık karışması ile de dikkat çekmektedir.
- Ahmet Mithat Efendi edebi yönüne ağırlık vermeyip daha çok öğretici eserler yazmaya özen göstermiştir.
- Romancılığının yanında Ahmet Mithat Efendi gazete ve dergicilikle de uğraşmıştır.
- Ahmet Mithat Efendi romanlarını 1874 - 1910 yılları arasında yazmıştır.
Ahmet Mithat Efendi eserleri ve romanları
Ahmet Mithat Efendi değişik dergiler çıkarmıştır, tiyatro oyunları ve piyes yazmıştır. Yazarın tarih üzerine eserleri de bulunmaktadır. Öyküleri de bulunan yazarın ayrıca dil üzerine de kitapları mevcuttur. Fakat Ahmet Mithat Efendi romanları ile ön plana çıkmıştır ve romancılığı ile tanınır. Yazarın romanlarından bazıları şunlardır:
- Jön Türkler (1910)
- Dünyaya İkinci Geliş Yahut İstanbul'da Neler Olmuş (1874)
- Paris'de bir Türk (1876)
- Daha On Yedi Yaşında (1881)
- Dürdane Hanım (1882)
- Gürcü Kızı Yahut İntikam (1888)
- Gönüllü (896)
- Çingene (1886)
- Hayret (1885)
- Volter Yirmi Yaşında (1884)
- Yeryüzünde Bir Melek (1879)
- Hüseyin Fellah (1875)
- Karı Koca Masalı (1875)
Ahmet Mithat Efendi eserlerinin özellikleri
Ahmet Mithat Efendi "Esaret" isimli eserinde kölelik konusunu ele almıştır. Yazar Tanzimat kuşağındaki "materyalizm" konusunu ele alan ilk yazardır. Ahmet Mithat Efendi Türk Edebiyatında ilk polisiye eseri yazan kişidir. Yine ilk macera romanı da Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılmıştır.