Kökü Orta Asya’ya kadar uzanan ahiliğin tasavvufdaki “fütüvvet”le ahlak ve dünya görüşü bakımından yakınlığı bulunduğu muhakkaktır. Ahiliğin Anadolu’daki temeli, Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya gelen Horasanlı esnaf ve zanaatçılar arasında bulunan “Baba ilyas tarafından atılmıştır. Ahiliği 13. yüzyılda ilk kez bir kurum halinde gerçekleştiren Ahi Evran’dır. Ahi Evran, bu kurumun etkinliği yoluyla Anadolu’ya gelen esnaf ve sanatkarları bir araya getirmiştir.
Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-i Veli’nin tavsiyesi doğrultusunda kurulan esnaf dayanışma teşkilatına Ahilik adı verilmektedir. Horasan kökenli olan Ahilik teşkilatı, Selçuklu ve Osmanlı Devleti zamanında Anadolu’da yaşayan Müslüman Türkmen olan halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi alanlarda uzman olmasını sağlayan ve aynı zamanda bu kişileri ahlaki açıdan yetiştirip iyi birer insan olmaları için çabalayan bir örgüttür.
Bu teşkilatın kendine has kuralları ve kurulları vardır. Günümüzdeki esnaf odalarını andıran bu yapı, iyi ahlakı, doğruluğu, kardeşliği, yardımseverliği yani tüm güzel davranışları savunuyordu. Ayrıca bu teşkilatta Ahi Evran’a Ahi Baba adı veriliyordu.
Ahi; cimrilik kapısını bağlasın, cömertlik kapısını açsın
Zevk kapısını bağlasın, nefis terbiyesi yolunu açsın
Kem (kötü) söylemek kapısını bağlasın, gönül alma kapısını açsın
Yalan kapısını bağlasın, doğruluk kapısını açsın
Hırs ve hevâ kapısını bağlasın, kanaat kapısını açsın
Nefse düşkünlük kapısını bağlasın, gayret ve hürmet kapılarını açsın
Haksızlıktan ümit kapısını bağlasın, hak kapısını açsın
Ahi teşkilatının 7 kuralı vardır:
- Halktan yana kapısını bağlayıp Haktan yana kapısını açmak,
- Hırs kapısını bağlayıp kanaat ve rıza kapısını aralamak,
- Cimrilik kapısını bağlayıp lütuf kapısını aralamak,
- Yalan kapısını bağlayıp doğruluk kapısını açmak,
- Herze ve hezeyan kapısını bağlayıp marifet kapısını açmak,
- Tokluk ve lezzet kapısını bağlayıp riyazet kapısını açmak,
- Ve son olarak da kahır ve zulüm kapısını bağlayıp hilim ve mülayemet kapısını açmak.