3. Ünite Orta Çağda Dünya Ölçme Değerlendirme
A- Aşağıdaki terimleri birer cümleyle açıklayınız.
Artı Ürün: Artı ürün, üretici birimin ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra elde kalan ve pazarlanabilen ek ürün veya fazla ürün anlamına gelir. Genellikle tarım veya üretim alanlarında kullanılır.
Feodalite: Feodalite, Orta Çağ Avrupa'sında ve diğer bazı bölgelerde hüküm süren toplumsal, ekonomik ve siyasi bir düzeni ifade eder. Bu sistemde toprak genellikle soylulara aitti, köylüler toprak sahiplerine hizmet ederdi.
Toplumsal Tabaka: Toplumsal tabaka, bir toplum içinde belirli özelliklere sahip, benzer pozisyonlarda veya işlevlerde bulunan bireylerin oluşturduğu grupları ifade eder. Örnek olarak, soylular, köylüler, işçiler gibi farklı toplumsal tabakalar sayılabilir.
B- Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Orta Çağ’da Avrupa ordularının genel özellikleri nelerdir?
Orta Çağ’da Avrupa ordularının belli başlı özellikleri bulunmaktaydı. Orta Çağ’da Avrupa siyasi ve sosyal olarak bağnazlıkların olduğu toplumların yaşadığı bir coğrafya olmuştur. Orta Çağ Avrupası, karanlık bir çağ olarak adlandırılmış ve insanların hak ve özgürlüklerinin çiğnendiği bir dönem olmuştur.
Orta Çağ’da Avrupa ordularının genel özellikleri şu şekildedir:
- Ordu, atlı ve yaya birliklerden oluşurdu.
- Ordu silahlı ve silahsız gruplardan oluşurdu.
- Ordu kutsal inançlar üzerine kurulu olurdu.
- Orduda dini değerler ve anane ön plana çıkarılırdı.
- Ordular çeşitli birliklerden oluşan yapılar olmuştur.
- Ordular daha çok kalelerde ve çadırlarda yaşayan birlikler olmuştur.
2. Ticari mekânların ticaretin gelişmesine etkileri nelerdir?
Ticari mekanlar, tarihten günümüze çeşitli yapı ve amaç farklılıkları değiştirerek varlığını korumuştur. Ticaret merkezleri, ticaretin yapıldığı merkez olarak bilinmekte fakat satışların başka kanallarla halledilmesi de gerçekleşmektedir. Ticari mekanlar, ticaretin gelişmesi ve yaygınlaşması için gerekli görülmüş mekanlardır.
Ticari mekanların ticaretin gelişmesine etkiler vardır. Bir ticari merkezin kurulması, ticareti harekete geçirecek, ticareti zenginleştirecek, sürdürülebilir olmasını sağlamak ve kolay ve çabuk hallolmasını sağlamak için inşa edilmiştir. Ticari mekanların varlığı, insanlar için ticaretin teşvik edilmesi anlamına da gelmektedir. Ticaret insanların en önemli geçim kaynaklarından biri olmuştur. Bu geçim kaynağı tarih boyunca gelişerek varlığını korumuştur.
3. İlk ve Orta Çağlarda üretimin yeterli aşamaya gelememesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: İlk ve Ortaçağlarda üretimin yeterli aşamaya gelememesinin nedenleri ilk başlarda insanların üretim yapmak amacıyla kullanabilecekleri yeterli teknolojiye ve bilgi birikimine sahip olmamalarıydı. Bu duruma bir de zaman zaman yaşanan salgın hastalıklar, doğa felaketleri ve savaşlar da eklenince insanlar sadece tüketebilecekleri kadarını yetiştirmek ve üretmek durumunda kalmıştır.Ancak zamanla nüfusun artması ve insanların bilgi düzeyleri artmasıyla birlikte yeni aletler ve üretim yöntemleri geliştirmeleri bu durumu tersine çevirmiştir. Nitekim insanoğlu ateşe hükmetmeye başlamış ve doğaya da hükmedebileceği düşüncesini beraberinde getirmiştir.
C- Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Bir toplumsal tabakalaşma olan kast sistemi aşağıdaki medeniyetlerin hangisinde ortaya çıkmıştır?
A) Sümer B) Babil C) Hint D) Çin E) Mısır
Cevap C) Hint
2. Feodalizmde hiç kimse tam anlamıyla hükümran değildi. Bu yüzden soylu lar ve vassallar arasında mücadeleler Orta Çağ Avrupası’nda uzun süren istikrarsızlıklara hatta savaşlara neden olmuştur.
Buna göre Orta Çağ Avrupası ile ilgili olarak
I. merkezî otoritenin zayıf olduğu,
II. sınıflar arası eşitlik olduğu,
III. feodalitenin Avrupa dışına yayıldığı
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap C) I ve II
3. Cengiz Han Yasası nesilden nesile aktarılan Türk ve Moğol törelerinin yazılı hâle getirilerek düzenlenmiş şeklidir.
Bu yasalar İslamiyet’i kabul eden Moğol hanedanları tarafından da uygulanmıştır.
Buna göre
I. yasaların oluşturulmasında farklı kültürlerden etkilenildiği,
II. Cengiz Han’dan önce yasaların sözlü olduğu,
III. yasaların Cengiz Han tarafından oluşturulduğu
ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap C) I ve II
4. İslamiyet’in ilk dönemlerinde korunma ve savunma amaçlı olarak sınır boylarında yoğunlaşan aşağıdaki yapılardan hangisi XI. yüzyıldan sonra işlev değiştirerek ticari konaklama amacıyla kullanılmıştır?
A) Kervansaray B) Ribat C) Arasta D) Bedesten E) Han
Cevap A) Kervansaray
5. Justinianus’un hazırladığı kanunlarda kişiler evli olduklarını önceden yapılmış drahoma adı verilen bir sözleşmeyle ya da din görevlisi ve tanıklar huzurunda evlenme iradelerini beyan ederek ispat ederdi. Bu kanunlarda hapis cezası uygulaması yoktur ve bunun yerine suçluların manastırlara kapatılması tedbirine başvurulmuştur.
Suçun mahiyetine göre suçlulara, taş ocaklarında ve madenlerde ömür boyu zorunlu çalışma cezası verilmiştir. Adam öldürme gibi suçlarda ise sürgün, servete el koyma gibi cezalar da uygulanmıştır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Manastırlar, insanları kontrol altında tutma yerleri olarak kabul edilmiştir.
B) Aile ve evlilik konusu dinî bir temele oturtulmuştur.
C) Suç ve ceza sisteminde suçluyu arındırma ve iyileştirme amacı vardır.
D) İşlenen suçlarda ceza sadece o kişiye değil suçlunun ailesine de verilmiştir.
E) Medeni hukukunun temelini teşkil eden düzenlemeler görülür.
Cevap E) Medeni hukukunun temelini teşkil eden düzenlemeler görülür.
6. I. Ruhban ile soylular arasındaki birlikte yaşama geleneğinin kökleşmesi
II. Kontların, imparatorun tebaasını ruhban sınıfına itaate zorlaması
III. Piskoposların, halkı kontların iktidarına karşı olmaya çağırması
Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin, feodalizmin ve dogmatizmin Orta Çağ boyunca Avrupa’da egemen olmasını kolaylaştırdığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap C) I ve II
7. Sasani Devleti’nde şahlar çoğu kez kendisinden sonra başa geçecek kişiyi yardımcısı olarak tayin etmiş ve onu önemli eyaletlerden birinin başına getirmiştir.
Sasani Devleti’nde bu uygulamanın amacı aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) Siyaset sanatını öğrenmesini sağlamak
B) Feodal yapıyı güçlendirmek
C) Asker yetiştirilmesini sağlamak
D) İkta sistemini başlatmak
E) Sınıf farklılıklarını ortadan kaldırmak
Cevap B) Feodal yapıyı güçlendirmek
8. • Boylar hâlinde yaşayan Moğolları, Cengiz Han uzun mücadelelerden sonra bir araya toplamıştır. Cengiz Han, istila hareketleri ile dünyanın en geniş kara imparatorluğunu kurmuştur.
• Büyük Şaman, 1206 kurultayında Temuçin’in Gök Tengri tarafından seçildiği şeklinde kehanette bulunmuştur.
• Hafif süvari birliklerinden oluşan Moğol ordusu, Mao-dun’un (Mete Han) geliştirdiği onlu teşkilata uygun olarak on, yüz, bin ve on bin şeklinde bölümlere ayrılmıştır.
Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Moğol ordusu hızlı hareket kabiliyetine sahiptir.
B) Onlu sistem, ordunun idaresinde kolaylıklar sağlamıştır.
C) Cengiz Han’ın ilahi soya dayandırılması ile soyundan gelenler meşrulaştırılmıştır.
D) Moğollar, Cengiz Handan önce teşkilatsız bir şekilde yaşamıştır.
E) Moğolların teşkilatlı bir yapıya sahip olması uzun ömürlü olmasını etkilemiştir.
Cevap D) Moğollar, Cengiz Handan önce teşkilatsız bir şekilde yaşamıştır.
Ç. Aşağıdaki soruları metinden yola çıkarak cevaplayınız.
Tek Kuşak-Tek Yol
İpek Yolu Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz üzerinden Avrupa’da son bulan bir ticaret yolunu temsil etmektedir (Görsel 3.18). Adını en önemli simgesi olan ipekten alan bu ticaret yolu yalnızca ticari malların değil insanların, kültürlerin ve fikirlerin taşınmasında da aracı bir rol oynamıştır. Doğu ile Batı kültürü arasındaki etkileşimi tarih boyunca sağlamış olan yol, alternatif güzergâhların bulunmasıyla birlikte önemini yitirmiş olmasına rağmen son yıllarda tekrar dünya gündemine girmiştir. 2000’li yıllardan sonra artan sanayileşme ve teknolojik gelişmeler ile birlikte ciddi bir ekonomik büyüme performansı sergileyen Çin, hemen her ülkenin iş birliği yapmak istediği bir aktör hâline gelmiştir. Bu avantajını kullanarak etki alanını genişletmeyi amaçlayan Çin, dünyanın en büyük ulaşım projesi olarak görülen “Tek Kuşak, Tek Yol” yani Modern İpek Yolu (The New Silk Road) Projesini hayata geçirmek adına önemli çalışmalar yapmaktadır. Proje; başta Çin olmak üzere bağımsızlıklarını kazandıktan sonra dünyayla ekonomik entegrasyona öncelik veren Orta Asya Türk Cumhuriyetleri ile Türkiye, İran ve Rusya gibi önemli ülkeleri içermektedir. Asya, Afrika ve Avrupa’yı birbirine bağlayacak olan Modern İpek Yolu Projesi (karayolları, tren yolları, limanlar ve enerji nakil hatlarını içeren milyarlarca dolarlık altyapı yatırım girişimi) ile ilgili olarak ilk kez 14-15 Mayıs 2017 tarihlerinde Pekin’de bir zirve düzenlenmiştir. 29 ülkenin devlet ve hükûmet başkanlarının katıldığı zirvede proje dünyaya anlatılmıştır. Türkiye’nin önerdiği “Orta Koridor” projeleri ile uyum içinde olması planlanan Modern İpek Yolu Projesi’nin, güzergâh üzerindeki ülkeleri kara, deniz, hava ve demir yolları ve liman-boru hatları aracılığıyla birbirine bağlaması planlanmaktadır. Modern İpek Yolu Projesi en basit hâliyle geçeceği 65 ülkeyi yol, liman, demir yolu, havaalanı ile birbirine bağlamayı hedeflemektedir (setav, 2017’den düzenlenmiştir).
1. İpek Yolu’nun tarihsel önemi hakkında neler söylenebilir?
Cevap: İpek Yolu, tarihsel olarak Doğu ile Batı arasında ticaretin yanı sıra kültür, fikir ve bilgi alışverişine olanak sağlayan eski bir ticaret yoludur. Bu yol, farklı medeniyetlerin etkileşimine ve bilgi transferine katkıda bulunmuş, bilim, sanat ve teknoloji alanlarında gelişmelere vesile olmuştur.
2. Ülkelerin Çin ile iş birliği yapmak istemesinin nedenleri nelerdir?
Cevap: Ülkeler, Çin ile iş birliği yapmak istemelerinin sebepleri arasında Çin'in ekonomik büyümesi, ticaret potansiyeli, yatırım imkanları ve pazar genişliği yer almaktadır. Çin, dünya ekonomisinde önemli bir aktör haline gelmiş ve birçok ülke ile ticaret ilişkilerini geliştirmek istemektedir.
3. Entegrasyon ne demektir?
Cevap: Entegrasyon, farklı ülkeler veya bölgeler arasında ekonomik, siyasi veya sosyal iş birliği ve birleşik bir çalışma anlamına gelir. Bu iş birliği sayesinde ülkeler arasındaki ilişkiler güçlenir, ekonomik büyüme teşvik edilir ve ortak hedeflere ulaşma imkanı sağlanır.
4. Modern İpek Yolu Projesi’nin günümüzde Türk ekonomisine etkileri neler olabilir?
Cevap: Modern İpek Yolu Projesi'nin Türk ekonomisine etkileri, Türkiye'nin coğrafi konumu nedeniyle olumlu olabilir. Proje, Türkiye'nin uluslararası ticaretteki önemini artırabilir, ulaşım altyapısının geliştirilmesine katkıda bulunabilir ve ekonomik büyümeyi destekleyebilir. Ayrıca, Türkiye'nin Orta Koridor projesi ile uyum içinde olması, Türk ekonomisinin bu projeden daha fazla yararlanmasını sağlayabilir.
6. Tarihî İpek Yolu ile Modern İpek Yolu arasındaki önemli farklılıklar nelerdir?
Tarihî İpek Yolu ve Modern İpek Yolu arasındaki önemli farklılıklar şunlar olabilir:
- Tarihî İpek Yolu yoluyla taşınan malların başlıca taşıyıcıları develerdi, ancak Modern İpek Yolu daha modern taşıma araçlarını içermektedir.
- Tarihî İpek Yolu, antik ve orta çağ ticareti için önemliyken Modern İpek Yolu daha çok günümüzün ticaret ihtiyaçlarına odaklanmaktadır.
- Modern İpek Yolu Projesi daha fazla ülkeyi içermekte ve altyapı yatırımlarını içermektedir, bu da daha geniş bir etki alanı sağlamaktadır.
- Tarihi İpek Yolu ile Modern İpek Yolu’nun güzergahları farklıdır.
- Taşıdıkları ticari mallar farklıdır.
- Modern İpek Yolu’nun daha geniş bir alanı ve daha çok ülkeleri kapsaması,
- Modern İpek Yolu Projesi en basit haliyle geçeceği 65 ülkeyi kapsaması
- Modern İpek Yolu’nun enerji nakillerini de içermesi
- Modern İpek yolu ile ticaret süresi kısalacaktır
- Ticaret hacmi çok daha fazladır.
- Tarihi İpek yolu’nda ulaşım araçlarının kervanlar olması.
- Modern İpek Yolu’nun, tarihi ipek yolu kadar kültür ve fikirlerin yayılmasında etkili olmayacak olması. Çünkü internet, televizyon daha çok etkilidir.