Metne Hazırlık
1. “Her şey adil olsaydı, şikâyet edebileceğimiz hiçbir şey kalmazdı.” Alex Rovira (Aleks Rovira), iyi Hayat Yukarıdaki sözle ilgili düşüncelerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
Cevap: Bu hayatta insan her zaman olumlu ya da güzel şeylerle karşılaşmamaktadır. Bazen yaşamın zorlukları da karşısına çıkar. Eğer bizler sadece gülü düşünseydik dikenin acısını kabullenmemiz zor olurdu. Bu anlamda yaşamın tek yönü olmadığını acısıyla tatlısıyla yaşandığını unutmamak gerekiyor.
2. Sizce mektupta ne anlattığımız mı yoksa duygu ve düşüncelerimizi nasıl ifade ettiğimiz mi daha önemlidir? Nedenini açıklayınız.
Cevap: Bence mektupta ne anlattığımız daha önemlidir. Çünkü insanı insan yapan duygu ve düşünceleridir. Bunlar olmadan yarım kalmış gibiyizdir. Bundan ötürü üsluptan çok konunun değerli olduğunu düşünmekteyim.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Şikâyetname adlı metnin konusunu belirleyiniz.
Cevap: Fuzuli kendisine vakıf gelirlerinden maaş bağlandığını gösteren kağıtla içeriye girerek selam verir, rüşvet olmadığı için selamı almazlar. Her ne kadar görünüşte yazılı emre uyuyor görünseler de gerçekte hiçbir şey vermeye niyetli değildirler.
2. Okuduğunuz metne göre memurlar Fuzûlî’ye nasıl davranırlar? Şair onların bu davranışlarından ne anlam çıkarır? Açıklayınız.
Cevap: Her ne kadar görünüşte yazılı emre uyuyor görünseler de gerçekte hiçbir şey vermeye niyetli değildirler. Fuzuli’nin her söylediğine bir cevap verirler. Onun boşu boşuna zahmete girdiğini maaş falan veremeyeceklerini, çünkü para artmadığını, kalan paraları kendi aralarında bölüştüklerini söylerler.
3. Okuduğunuz metinden hareketle metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlara yer verilip verilmediğini değerlendiriniz.
Cevap: Metin o dönemin değer yargılarını anlayışını yansıtması bakımından önemlidir. O dönem memurlarının tavrını bu metinden kolayca anlayabiliyoruz.
4. Okuduğunuz mektuptaki dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Okuduğumuz mektup şiir şeklinde edebi bir dille kafiyeli bir şekilde yazılmış bir mektuptur.
5. Mektup türünün genel özellikleri ile Şikâyetname adlı mektubun özelliklerini aşağıdaki tabloda karşılaştırınız.
Benzerlikler: İkisinde de göndereni alıcısı bellidir. İkisinde de edebi bir yön vardır. İkisinde de bir düşünce karşıdakine iletilme amaçlanır.
Farklılıklar: Bu mektup şiir şeklinde yazılmıştır. Bu mektupta kafiye unsurları önemlidir.
6. Fuzûlî, Şikâyetname adlı mektubunu yazmakla neyi amaçlamış olabilir? Sizce amacına ulaşmış mıdır? Tartışınız.
Cevap: Fuzuli yaşadığı haksızlığı bu mektup aracılığı ile gerekli mercilere iletmek yaşadığı bu sorunun uğradığı haksızlığın son bulması için elinden geleni yapmaktadır.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Namık Kemal’in yazdığı mektubun türünü belirtiniz.
Cevap: Bu mektup hususi yani özel mektuba örnektir. Namık Kemal kızına yazmıştır.
2. Namık Kemal, kızına imla yanlışlarını düzeltme konusunda neyi tavsiye ediyor? Açıklayınız.
Cevap: Kendi yazdığı mektupları okumasını öneriyor. Yazdığı mektuplarda kullandığı düzgün dili örnek göstermektedir.
3. Mektubun bölümlerini ve bu bölümlerde anlatılanları açıklayınız.
Cevap: Mektubun ilk bölümü kızına seslendiği selamladığı bölümdür. İkinci kısım günlerinin nasıl geçtiğini anlattığı son bölüm ise kızıyla vedalaştığı ve başka kişilere selamların iletildiği kısımlardır.
4. Fuzûlî’nin Şikâyetnâme adlı mektubu ile Namık Kemal’in Feride Hanım’a adlı mektubunu yazıldıkları dönemin edebî, siyasi, toplumsal ve kültürel şartlarının etkileri bakımından değerlendiriniz.
Cevap: Birinci şiir bundan 500 yıl önce yazılmış o dönemin memuriyet zihniyetini eleştiren bir şiir iken Namık Kemal’in şiiri ise kızına yazmış olduğu sürgün olduğu Abdülhamid’in baskı dönemlerini anlatan mektuptur.
Etkinlik
Franz Kafka’nın babasına yazdığı yukarıdaki mektubu Pınar Kür’ün ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yazdığı mektuplarla tür, içerik, biçim ve üslup açısından değerlendiriniz.
Cevap: Biçim olarak mektup türünün özellikleriyle ortaktırlar. Tür olarak da yine özel mektup türünün örneğidir. İçerik farklıdır. Diğer metinlerde özellikle Pınar Kür’ün mektubunda dil daha resmi iken bu metinde dil daha samimidir. İki metinde dil sade açık ve nettir.
1. Pınar Kür’den Attilâ İlhan’a metninde geçen fiilleri bulunuz. Fiilleri yapılarına göre gruplan’ dırarak aşağıdaki tabloda ilgili bölümlere yazınız. Bu fiillerin metindeki işlevlerini belirleyiniz.
Basit fiiller, verdim, edecek, biliyorum.
Türemiş fiiller, ayrılacağım, konuşmalıydık
Birleşik fiiller, biriydi, okuyordu, isteyebiliyordu.
2. Feride Hanım’a adlı metindeki günümüz yazım kurallarına uymayan kullanımları tespit ediniz. Bu durumun nedenini açıklayınız.
Cevap: İnceltme işareti birçok yerde kullanılmıştır. Çünkü o dönemin dil özelliklerinden biri de bu işaretin kullanılmasıydı. Özellikle lâkin, Şevvâl gibi kelimelerde görebiliriz bu durumu.
3. Kardeşim Kaplan, Bir yığın can sıkıntısı, üzüntüsü ve yorucu iş arasında mektubuna cevap veremedim. O bir tarafa, o güzel makalene de vaktinde teşekkür etmem lâzımdı. Fakat daha iyisi tebrik etmeliyim. Çünkü hakikaten güzel makaleydi. Artık birinci sınıf bir muharrir olduğuna hiç şüphe etmiyorum. Sana çok bağlı olduğum için bundan mesudum. Yukarıdaki paragrafta bulunan noktalama işaretlerinin kullanılma amaçlarını belirleyiniz.
Virgül işareti: Özneden sonra getirilmiştir.
Nokta: Biten ifadelerden sonra kullanılmıştır.