2. Ünitemizi Değerlendirelim
A. Aşağıdaki açık uçlu sorulan cevaplayınız.
1. İslam ekonomisinin ahlaki temelleri nelerdir? Kısaca açıklayınız.
Cevap: İslam ekonomisi, İslami emirler ve kurallar doğrultusunda kuralları belirlenmiş ekonomik ve iktisadi düzen olarak bilinmektedir. İslam ekonomisi ana ilkeleri olarak faiz, risk almadan para kazanmak, kumar ve ticarette aldatmak kesinlikle yasaklanmıştır. İslam, zenginlerin malları doğrultusunda her yıl kırkta birinin zekat olarak verilmesini emreder. Kazancın emek karşılığında elde edilmesi doğrultusunda faiz haram kılınmıştır. Paranın saklanması halinde zekat verilmesi gereği ile paranın ekonomiye sokulmasına öncülük edilmektedir.
2. Helal kazanca önem vermenin birey ve toplum huzuru açısından yararları nelerdir? Belirtiniz.
Cevap: Helal kazanç, alın teri ve emek harcanarak kazanılan kazançtır. Helal kazanç bireylerin hayatında çok önemlidir. Çünkü geçim kaynakları sayesinde ailelerini geçindiren insanlar helal kazancın bereketine inanırlar. Helal kazanca önem verilmesi birey ve toplum huzuru için çok önemlidir. Toplumda adil bir düzenin oluşması, hakların korunması ve emeklerin karşılığını bulması için helal kazanca önem verilmesi gerekir. İşçinin hakkının teri kurumadan vermek, Allah’ın çizdiği sınırlar dahilinde geçimini sağlamak, bireylerin hayatında ve toplumda bereketli bir hayatın yaşanmasını sağlar. Bu nedenler işveren ve işçilerin kanaatkar olarak helal kazanca itibar etmeleri gerekir.
3. İnfak kültürünün birey ve topluma ne gibi katkıları vardır? Örnek vererek açıklayınız.
Cevap: İnfak etmek, maldan, mülkten, servetten vermek demektir. İnfak bir kültürdür. İnfak sayesinde bilginin, emeğin değeri bilinir ve anlaşılır. İnfak kültürünün yaşatılması için toplumda insanların fakirlik, yoksunluk gibi sorunları bilmesi ve görmesi gerekir. İnfak kültürünün birey ve topluma önemli katkıları vardır. Toplumda infak eden kesim maddi durumu iyi olanlardır. Bir kimsenin düzenli olarak malından ve servetinden infak etmesi, kimsesiz çocukların eğitim, öğretim, barınma, sağlık ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayabilir. Bu da infakın en güzel örneklerinden biridir. İnfak eden insanlar manevi huzur bulur ve cenneti arzular, toplumda da ekonomik dengeler korunur ve bireyler ihtiyaçlarını kolayca karşılar.
4. “Kim darda kalmış (borçlu) bir kimseye zaman tanırsa veya alacağını bağışlarsa, Allah onu kendi gölgesinde gölgelendirir.” (Müslim, Zühd, 74.) hadisinde verilmek istenen mesaj nedir? Açıklayınız.
Cevap: Toplum hayatında herkesin belli başlı ihtiyaçları bulunmaktadır. Bu ihtiyaçların giderilmesi için insanların geçim kaynakları bulması gerekir. Helal kazanç elde ederek ihtiyaçların karşılanması gerekir. Darda olan kimselere yardım edilmesi çok önemlidir. Borcu olan ve dara düşen kimselere zaman verilmesi veya o kişinin borcunun silinmesi Allah’ın sevdiği işlerden bir iş olarak borcu silen kişi için cennete gitme vesilesi olabilir. Borcu bağışlayan ve bir dara düşenin sıkıntısını gideren kişinin Allah da sıkıntısını giderir. Allah mazlumu da ona yardım edeni de korur.
5. Bir işveren ve işçinin kazançlarının helal olabilmesi için hangi hususlara dikkat etmeleri gerekir? Yazınız.
Cevap: Bir işveren ve işçinin kazançlarının helal olabilmesi için hakkaniyetli olmaları gerekir. İşçi, işverenin kendisine verdiği görevleri hakkıyla yerine getirmeli, alın teri dökerek dürüst bir şekilde işlerini tamamlamalıdır. Aynı şekilde işveren de, işçisinin hakkını gözetmeli, dürüst olmayan fiillerde bulunmamalı, işinin ve işçinin hakkını vermelidir. Bu şekilde işçi ve işverenin kazandıkları helal olabilir.
6. Kul hakkı niçin önemlidir? Açıklayınız.
Cevap: Kul hakkı denilince de insanların birbirlerine karşı hakları anlaşılır. Bu anlayış, İslâm toplumlarında son derece yüksek ve örnek bir hak ve sorumluluk bilinci geliştirmiştir. Kul hakkı, kulların birbirlerine karşı haklarını kapsamaktadır. Kul haklarının gözetilmemesi toplumda türlü sorunlara neden olmaktadır. Ayrıca, kul hakkı yiyen kişinin günahını kullar bağışlayacaktır. Allah, kul hakkı yiyenlerin bağışlanmasını kulların tasarrufuna bırakmıştır. Bu bakımdan önemlidir.
B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi kul hakkı ihlaline örnek olarak gösterilemez?
A) Karaborsacılık yapmak
B) Karz-ı hasende bulunmak
C) Hileli satış yapmak
D) İşçinin hakkını tam olarak vermemek
E) Rüşvet almak
Cevap: B
2. Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi / hangileri yanlıştır?
A) l-ll B) ll-IV C) lll-IV D) Yalnız I E) ll-lll
Cevap: D
3. Dinimizde, borçlu olana kolaylık gösterilmesi tavsiye edilmiştir. Borçlu gerçekten bir zorluk içindeyse ödemesi ertelenebilir. Bu gibi durumlarda borcun tamamen bağışlanması da tavsiye edilmiştir. Bir ayette: “Eğer borçlu darlık içindeyse ona eli genişleyinceye kadar mühlet verin. Eğer bilirseniz, (borcu) sadaka olarak bağışlamanız, sizin için daha hayırlıdır.” (Bakara suresi, 280. ayet.) buyrulur. Borçlu olan biri ödeme zamanı gelince, alacaklıya derdini anlatarak borcunu ödeyemeyeceğini söylediğinde, ona zaman tanımak veya borcu bağışlamak dini yönden güzel bir davranıştır.
Meryem’in arkadaşlarına anlattıklarında aşağıdaki kavramların hangisine değinilmemiştir?
A) îsâr B) İnfak C) Sadaka D) Karz-ı Hasen E) Faiz
Cevap: E
4. Bir malı toplumun ihtiyacı olduğu halde depolamak, istif etmek, piyasadan çekmek İslam ahlakıyla bağdaşan bir davranış değildir. Çünkü piyasadan çekilen malın daha sonra piyasada oluşan kıtlık nedeniyle gerçek değerinden kat kat fazla bir fiyatla piyasaya sürülmesi bu ürüne ihtiyacı olanları zor durumda bırakacaktır.
Yukarıda bahsedilen durum aşağıda verilen kavramların hangisiyle ilgilidir?
A) Faiz B) Yapay fiyat yükseltme C) Karaborsacılık
D) Rüşvet E) Hileli satış
Cevap: C
5. * Herhangi bir hakkı engellemek veya haksızlığı haklı göstermek amacıyla verilip alınan maddi değeri olan her şey.
* Kamu görevlisinin yetkisini ya da nüfuzunu kötüye kullanarak sağladığı çıkar.
* Adaleti yerine getirmekle görevli hakimlerin haksızı haklı göstermeleri için kendilerine verilen bedeller.
* İşini daha hızlı gördürebilmek için yetkili şahıslara menfaat temin etmek.
* Mera, yayla, odun toplama alanları gibi kamunun kullanımına açık alanlarda bazı kişilerin yetkili olmadıkları halde bu alanlardan istifade edenlerden istedikleri ücret.
Yukarıda verilen tanımlar aşağıdaki kavramların hangisiyle ilgilidir?
A) Faiz B) Yapay fiyat yükseltme C) Karaborsacılık
D) Rüşvet E) Hileli satış
Cevap: D
Soru işaretiyle (?) gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir.
A) Ekonomik hayatı olumsuz etkileyen uygulamalar
B) İslam ekonomisinin ahlaki temelleri
C) İslam’ın serbest bıraktığı ekonomik faaliyetler
D) Günümüz ekonomilerinde insanlar için faydası olan uygulamalar
E) Haksız kazancı ortadan kaldıran uygulamalar
Cevap: A
7. Dinimizde insanların emeklerinin karşılığını vermek emredilmiş ve bu konuda titiz davranmak tavsiye edilmiştir. Kur’an-ı Kerim’de “İnsanların mallarını ve haklarını eksiltmeyin. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” (Şuarâ suresi, 183. ayet.) buyurulmuş, Peygamberi- emeğin karşılığını gözetme konusunda hassasiyet gösterilmesi gerektiğine dikkat çekmiştir.
Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yere anlam bütünlüğünü sağlayacak şekilde getirilmesi gereken hadis aşağıdakilerden hangisidir?
A) “Çalışana ücretini alın teri kurumadan veriniz.” (İbn Mâce, Ruhûn, 4.)
B) “İlim öğrenmek her Müslümana farzdır.” (İbn Mâce, Mukaddime, 17.)
C) “Hiçbir ana-baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha değerli bir miras bırakamaz.” (Tirmizî, Birr, 33.)
D) “Müslüman, diğer insanların elinden ve dilinden emin olduğu kimsedir.” (Tirmizî, İman, 12.)
E) “Gerçek zenginlik, mal çokluğu değil; gönül tokluğudur.” (Buhârî, Rikâk, 15.)
Cevap: A
8. “Kim bir yiyecek maddesini kırk gün saklarsa, o kişi Allah Teâlâ’dan uzaklaştığı gibi, Allah Teâlâ da ondan uzaklaşır.” (İbn Hanbel, II, 32.)
“Alışveriş yapanlar, eğer dürüst davranırlar ve malın kusurunu açıkça söylerlerse, alışverişleri bereketlenir. Fakat kusuru gizler ve yalan söylerlerse, yaptıkları alışverişin bereketi gider.” (Ebû Dâvûd, Büyü’, 51.)
Peygamberimiz zekât tahsiliyle görevlendirdiği İbnü’l-Lütbiyye’nin vazifesi sırasında kendisine verilen hediyeleri sahiplenmesi üzerine hiddetlenmiş ve şöyle buyurmuştur: “Annesinin babasının evinde oturmuş olsaydı kendisine böyle hediyeler verilir miydi? (Buhârî, Eymân, 3.)
Yukarıda verilen hadisler sırasıyla aşağıdaki konuların hangisiyle ilgilidir?
A) Rüşvet – Karaborsacılık – Faiz
B) Karaborsacılık – Hileli satış – Rüşvet
C) Yapay fiyat yükseltme – Faiz- Rüşvet
D) Hileli satış – Karaborsacılık – Rüşvet
E) Karaborsacılık – Rüşvet – Faiz
Cevap: B
SARMAL BULMACA
1 numaralı kutudan başlayarak içten dışa doğru soruların cevaplarını yazınız. Cevapların hangi sayı aralığında olduğu soruların başında belirtilmiştir.
SORULAR
(İKTİSAT) 1-7) Orta yolu tutmak, aşırılıklardan uzak ve tutumlu olmak anlamına gelir. Ekonomik faaliyetin sınırsız bir şekilde yapılamayacağını, ahlaki esaslar çerçevesinde yapılması gerektiğini ifade eden bir kavramdır.
(TASARRUF) 8-15) Bir şeyi idareli ve dikkatli kullanma anlamına gelir. Ekonomik faaliyetlerde gözetilmesi gereken ahlaki tutumlardan biridir. Bu tutum içinde olan bir Müslüman ne cimrilik eder ne de elindekini saçıp savurur.
(İSAR) 16-19) Müslüman kardeşini kendine tercih ederek fedakârlıkla vermek anlamına gelir.
(RİBA) 20-23) Borç verilen bir parayı veya malı belli bir süre sonunda belirli bir fazlalıkla geri almanın veya bu şekilde alınan fazlalığın adıdır.
(HELAL) 24-28) Dinî bakımdan kullanılması, yapılması, söylenmesi, yenilip içilmesi yasaklanmamış olan şey demektir.
(HARAM) 29-33) Yasak, anlamına gelir. Dinimize göre yapılması kesin bir delille ve açık bir şekilde yasaklanan şeylerdir.
(İNFAK) 34-38) Allah’ın (c.c.) hoşnutluğunu kazanmak amacıyla kişinin kendi malından harcama yapması, ihtiyaç sahiplerine yardım etmesi demektir.
(RÜŞVET) 39-44) Haksız bir menfaat sağlamak için verilen ücret veya bedel manasına gelir.
(KARABORSACILIK) 45-58) İnsanların ihtiyacı olan ticaret mallarını toplayıp stoklayarak pahalanmasını beklemek ve bu gayeyle piyasaya sürülmesini geciktirmektir.
(MANİPİLASYON) 59-70) Oyun, entrika, hile, dalavere, hokkabazlık, piyasada yalan yanlış haberlerle faaliyette bulunarak piyasayı kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmektir.
(İHALE) 71-75) Bir işi ya da bir malı, birçok istekli arasından en uygun koşullarla yapmayı ya da almayı kabul edene vermektir.
(İNFAK) 76-80) Bir kişinin sahibi olduğu malı tüzel kişiliğe sâhip olmak üzere hayırlı bir iş için belirli bir gayeye tahsis etmesidir.