9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 129-140 Cevapları Hecce Yayıncılık

3. Ünite Değerlendirme Soruları

A) Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri, kutucukta verilen sözcüklerle doğru olacak şekilde tamamlayınız.

hidrojen, polar, van der Waals, geçici, bağ, iyon, iyonik, birim hücre, metalik, kimyasal, dipol, molekül, kalıcı, apolar, katyon, London

1. Pozitif yüklü iyonlara katyon denir.
2. İki farklı cins ametal atomu arasında elektron ortaklaşmasıyla kurulan bağa polar kovalent bağ denir.
3. Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimlere van der Waals bağları denir.
4. Elektrik yüklü taneciklere iyon denir.
5. Elementler, değerlik elektronlarını bağ yapısında kullanır.
6. Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen elektrostatik çekim kuvvetlerine iyonik bağ denir.
7. Metallerde elektron denizi ile katyonlar arasındaki çekim kuvvetine metalik bağ denir.
8. Hidrojenin elektronegatifliği yüksek flor (F), oksijen (O) ve azot (N) atomları ile oluşturduğu bileşiklerde, moleküllerden birinin hidrojen (H) atomu ile diğer molekülün elektronegatiflik değeri yüksek atomu arasındaki çekim kuvvetine hidrojen bağı denir.
9. BH3 bileşiğinin yoğun fazlarında moleküller arası geçici dipoller oluşur.
10. H20 molekülünde kalıcı dipoller oluşur.
11. Dipol-dipol etkileşimleri London kuvvetlerinden daha güçlüdür.
12. İyon, atom ve molekül gibi taneciklere kimyasal tür denir.
13. Aynı ya da farklı tür atomların elektron ortaklaşmasıyla oluşturdukları birimlere molekül denir.
14. Yemek tuzunun suda çözünmesi ile oluşan çözeltide iyon dipol etkileşimleri gerçekleşir.
15. Aynı cins atomlar arasında elektron ortaklaşması ile oluşan bağa apolar kovelent bağ denir.

B) Aşağıdaki bilgilerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” yazınız.

(Y) 1. İyonik bileşiklerde birim hücreler moleküllerden oluşur.
(D) 2. Kimyasal türler arası zayıf etkileşimler, fiziksel bağ olarak tanımlanır.
(Y) 3. İki atom arasında elektronegatiflik farkı azaldıkça bağın iyonik karakteri artar.
(Y) 4. Elektron veren bir taneciğin yükü her zaman pozitiftir.
(D) 5. Bir element sembolünün etrafına değerlik elektronlarının her birinin bir nokta ile gösterilecek şekilde yerleştirilmesine Lewis yapısı denir.
(Y) 6. Yapısında hidrojen bulunan bütün kimyasal türlerin yoğun fazlarında molekülleri arasında hidrojen bağı bulunur.
(D) 7. İki atom arasında çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden çok büyük ise kimyasal bağlar oluşur.
(D) 8. İki atomlu bir molekülde, iki atom arasındaki bağın kırılması için gereken enerjiye kimyasal bağ enerjisi denir.
(Y) 9. Bir metal atomu ile bir ametal atomu arasında metal atomundan ametal atomuna elektron verilmesiyle oluşan bağa polar kovalent bağ denir.
(D) 10. Aynı cins iki metal atomu arasında bağ yapan elektronlar, iki atom tarafından eşit şekilde paylaşılır.
(D) 11. İyon-dipol kuvvetleri London kuvvetlerinden daha büyüktür.
(Y) 12. İyonik bileşikler işlenerek tel ve levha hâline getirilebilir.
(Y) 13. Bir anyonda pozitif yük sayısı, negatif yük sayısından fazladır.
(Y) 14. Elektron alan bir taneciğin yükü her zaman negatiftir.
(D) 15. Aynı elektrik yüklü tanecikler birbirini iter.

C) Aşağıda verilen kovalent bağlı moleküllerin yapılarını inceleyiniz. Altlarında moleküllerle ilgili istenen özellikleri yazınız.

Ç) Aşağıda verilen kimyasal türleri, altlarında verilen kutucuklara doğru olacak şekilde yazınız.

D) Aşağıdaki değişimleri, alınan-verilen enerjinin büyüklüğünü ve olayla ilgili denklemini inceleyerek kimyasal türler arasında meydana gelen etkileşimleri güçlü ya da zayıf etkileşim olarak belirleyiniz. Değişimlerin karşısında boş bırakılan ilgili yere “✓” işareti koyunuz.

E) İyonik bağlı NaCI bileşiği, kovalent bağlı N2 ve HCI molekülleri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin karşısındaki boşlukları doldurunuz.

• Atom numarası U olan Na elementi ile atom numarası 17 olan Cl atomlarının katman elektron dizilimini yazarak Lewis yapılarını gösteriniz.
• Alınan ya da verilen elektronları atomların Lewis yapısı üzerinden gösteriniz.
• Oluşan iyonların Lewis yapılarını ve NaCI bileşiğinin Lewis yapısını gösteriniz.
• Atom numarası 7 olan N atomunun katman elektron dizilimini yazdıktan sonra Lewis yapısını gösteriniz.
• İki azot atomunun Lewis yapıları üzerinden ortaklaşacak (bağlayıcı elektronlar) elektronları gösteriniz.
• N2 molekülünün Lewis yapısını yazarak ortaklanmış (bağlanan elektronlar) ve ortaklanmamış elektron çiftini belirtiniz. N atomunun dublet ve oktet kurallarından hangisine uyduğunu yazınız.
• Atom numarası 1 olan H atomunun ve atom numarası 17 olan CI atomunun katman elektron dizilimini yazarak Lewis yapılarını gösteriniz.
• Hidrojen ve klor atomlarının ortaklaşa kullanılan elektronlarını gösteriniz.
• HCI molekülünün Lewis yapısını göstererek ortaklanmış (bağlanan elektronlar) ve ortaklanmamış elektron çifti sayılarını belirtiniz. Atomların dublet ve oktet kurallarından hangisine uyduğunu belirtiniz.

F) Aşağıda iyonları verilen iyonik bileşiklerin formüllerini yazarak bu bileşikleri adlandırınız.

G) Aşağıdaki moleküllerin atomlar arası bağın polar ya da apolar olma durumu ile moleküllerin polar ya da apolar olma durumunu karşısında bırakılan boşluklara yazınız.

H) Aşağıdaki kovalent bileşiklerden formülü verilen bileşiklerin sistematik adını, sistematik adı verilen bileşiklerin formülünü yazınız.

I) Aşağıdaki tabloda verilen moleküllerin tanecikleri arasında oluşan etkin etkileşim türünü ✓ işareti ile belirtiniz.

İ) Aşağıda Lewis yapıları verilen moleküllerde bağlayıcı ve bağlayıcı olmayan elektron çiftleri sayısını yazınız.

J) Açık Uçlu Sorular

1. Aşağıdaki kimyasal türlerin sınıfını (atom, iyon, molekül) karşısındaki boşluğa yazınız.

a. Ar: → Atom
b. O2: → Molekül
c. Na+: → İyon
ç. CO2: → Molekül
d. nh4+: → İyon
e. SO2-: İyon

2. İyonik bağı tanımlayarak iyonik bileşiklerin dört tane özelliğini yazınız.
Cevap: İyonik bağ, metal ve ametal atomları arasında oluşan bağdır. Bu bağ, bir atomun elektron kaybı ve diğer atomun elektron kazanması sonucu oluşan zıt yüklü iyonların elektrostatik çekim kuvvetleri arasında gerçekleşir.

İyonik bileşiklerin dört özelliği:

1. Yüksek erime ve kaynama noktalarına sahiptirler.
2. Katı halleri iletken değilken, erimiş veya sulu çözelti hallerinde elektriksel iletkenlik gösterirler.
3. Genellikle sert ve kırılgan yapıya sahiptirler.
4. Suda çözündüklerinde iyonlara ayrılırlar.

3. Kovalent bağ nedir? Kovalent bağı sınıflandırarak bağların tanımını yazınız.
Cevap: Kovalent bağ, atomların elektronları ortaklaşa paylaşarak oluşturduğu kimyasal bağdır.

Kovalent bağı sınıflandırılarak bağların tanımı ise şu şekildedir:

• Tekli kovalent bağ: İki atom arasında bir elektron çiftinin paylaşılmasıyla oluşur.
• İkili kovalent bağ: İki atom arasında iki elektron çiftinin paylaşılmasıyla oluşur.
• Üçlü kovalent bağ: İki atom arasında üç elektron çiftinin paylaşılmasıyla oluşur.

4. Aşağıda formüleri verilen bileşiklerin sistematik adını karşısında bırakılan boşluğa yazınız.

Aşağıdaki bileşiklerin sistematik adı şu şekildedir:

a. KF: → Potasyum florür
b. CaCO3: → Kalsiyum karbonat
c. CuCI2: → Bakır (II) klorür
ç. SO2: → Kükürtdioksit
d. N2O4: → Dinitrojen tetroksit
e. FeO: → Demir (II) oksit
f. PbO2: → Kurşun (IV) oksit

5. CO2 molekülünün Lewis yapısını yazarak ortaklanmış ve ortaklanmamış elektron çifti sayılarını yazınız. (6C, 8O)
Cevap: CO2‘nin Lewis yapısında her iki oksijen atomu karbon atomuyla bir çiftli bağ yapar. Ortaklanmış elektron çiftleri: 4 (iki oksijenin her biri için ikişer çift). Ortaklanmamış elektron çifti: 0.

6. Metalik bağı, elektron denizi modeli ile açıklayınız. Metelik bağın metallere kazandırdığı üç özelliği yazınız.
Cevap: Metalik bağ, metal atomlarının valans elektronlarının serbestçe hareket etmesi ile oluşur. Bu serbest elektronlar “elektron denizi” olarak adlandırılır. Özellikleri: i) Yüksek elektriksel iletkenlik, ii) Yüksek termal iletkenlik, iii) Ductility (plastik deformasyona uğrama yeteneği).

7. Hidrojen bağını tanımlayarak hidrojen bağı içeren üç bileşiğin formülünü yazınız. Hidrojen bağının maddelere kazandırdığı iki özelliği yazınız.
Cevap: Hidrojen bağı, bir hidrojen atomunun, yüksek elektro-negatifliğe sahip bir atom (örn. O, N, F) ile bağlandığında bu atom arasında ve başka bir yüksek elektro-negatifliğe sahip atom arasında oluşan özel etkileşimdir. Bileşikler: H2O, HF, NH3. Özellikler: i) Yüksek erime ve kaynama noktaları, ii) Anomalı fiziksel özellikler.

X → Y – Y – Y

8. Yukarıda Lewis formülü verilen bileşikle ilgili,

a) X’in grup numarasını,
Cevap: X atomunun dört bağ yapabildiği (dört valans elektronuna sahip olduğu) görülüyor. Bu nedenle X, grup 14’te (ya da eski adıyla IVA grubunda) yer alır.

b) Y’nin atom numarasını yazınız.
Cevap: Y atomunun tek bir bağ yapabildiği (bir valans elektronuna sahip olduğu) görülüyor. Bu, hidrojeni işaret eder. Hidrojenin atom numarası 1’dir.

K) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

I. He
II. CO2
III. NH4+

1. Yukarıdaki kimyasal türlerin sınıflandırılması hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
Cevap: B

2. Şekilde Lewis yapısı verilen kimyasal türdeki K, L ve M elementlerinin periyodik sistemdeki grup numaraları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Cevap: A

3. Şekildeki a, b, c ve d çiçekleri metal atomlarını temsil etmekte ve çiçeklerin yaprak sayıları, metal atomlarının değerlik elektron sayılarını göstermektedir. Çiçekle gösterilen bu metallerden b, c, d aynı periyotta; a ve b ise aynı gruptadır, b’nin yarıçapı a’nınkinden küçüktür.

Buna göre, metalleri temsil eden bu çiçeklerle ilgili,
I. Birer yaprak koparmak için gereken enerjiler c > d > b > a şeklinde sıralanır.
II. Erime noktalarının sıralanışı d > c > b > a’dır.
III. Aynı ametal ile yaptıkları bileşiklerde iyonik karakteri en büyük a’nın yaptığı bileşiktir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

4. Saf bir maddenin,
I. Suda çözünmesi
II. Oksijen ile yanma tepkimesi vermesi
III. Elektrik akımını iletmesi
özelliklerinden hangilerinin kimyasal bir değişim olduğu kesinlikle söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: B

5. Şekildeki tabloya göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) I. hidrojen bağıdır.
B) II. CO2 olabilir.
C) III. yerine indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri yazılabilir.
D) Yoğun fazda molekülleri arasındaki çekim kuvvetleri en küçük CH4’tür.
E) H2O ve CH4’ün yoğun fazlarında molekülleri arasında dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri görülür.
Cevap: B

6. Şekildeki a, b ve c bağlarının kuvvetleri arasındaki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) a>b>c B) a>c>b C) b>c>a D) b>a>c E) c > a > b
Cevap: C

7. Şekildeki gibi He atomu ile X maddesi yoğun fazda temas ettiğinde geçici dipoller oluşmaktadır.

Buna göre X maddesi,
I. CH4
II. H2
III. H2O
verilenlerden hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve II
Cevap: C

8. Periyodik sistemde konumları verilen X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Metalik bağ kuvveti en büyük Y’dir.
B) Y’nin elektron verme isteği X’inkinden büyüktür.
C) Atom çaplarının sıralanışı, Z > Y > X şeklindedir.
D) Z’nin erime noktası, X ve Y’ninkinden büyüktür.
E) XCI bileşiğinin erime noktası, YCI2 bileşiğininkinden büyüktür.
Cevap: A

9. X2, Y2 ve Z2 halojen moleküllerinin oda koşullarındaki fiziksel hâlleri verilmiştir.

Buna göre,
I. Atom numaralarının sıralanışı,
X > Z > Y’dir.
II. X, Y, Z atomlarının H ile oluşturduğu bileşiklerin kovalent özelliği
III. Aynı ortamda kaynama noktaları
X2 > Z2 > Y2’dir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

10. X ve Y element atomlarının arasında gerçekleşen tepkime yukarıda gösterilmiştir.

Buna göre,
I. Tepkime sonunda yeni bir kimyasal tür oluşturulmuştur.
II. XY molekülü polardır.
III. XY molekülünün yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağları etkilidir.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E

11. Şekildeki grafik 4A ve 7A grubundaki bazı elementlerin hidrojenli bileşiklerinin kaynama sıcaklığı-periyot numarası ilişkisi verilmiştir.

Bu grafiğe bakılarak aynı koşullarda,
I. Apolar moleküllerde elektron sayısı arttıkça kaynama noktası artar.
II. Polar moleküllerde elektron sayısı arttıkça kaynama noktası artar.
III. HF’nin kaynama noktasının HCI, HBr ve HI’dan büyük olması, yoğun fazlarda molekülleri arasında hidrojen bağı içermesindendir.
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D

12. Şekildeki tabloda bazı moleküllerin karşısında polar ya da apolar oldukları ✓ şeklinde işaretlendirilmiştir. Buna göre ✓ işareti kaç yerde doğru kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Cevap: C

13. X2 molekülleri yoğun fazda birbirine dokun- durulduğunda, kısmi yükler şekildeki gibi oluşmaktadır.

Buna göre X2 ile ilgili,
I. Kimyasal türdür.
II. O2 molekülü olabilir.
III. İki molekül arasında London etkileşimleri görülür.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E