2. Ünite Sonu Değerlendirme Soruları
A- Aşağıdaki tümcelerden hangilerinin doğru, hangilerinin yanlış olduğunu belirleyelim. Yanlış olduğunu düşündüğümüz tümcelerin doğrusunu defterimize yazalım.
1. Kütle, maddenin ayırt edici özelliklerinden biridir. (Y)
2. Özkütle, kütleye bağlı değildir. (D)
3. Tüm boyutları aynı oranda büyütülen bir cismin ağırlığa karşı dayanıklılığı artar. (Y)
4. Kılcallık, tutunma ve yapışma kuvvetlerinin birlikte etkili olduğu bir olaydır. (D)
5. Yüzey gerilimi sıvının cinsine bağlı değildir. (Y)
6. Sıvılar bulunduğu kabın şeklini alır. (D)
7. Kohezyon kuvveti, sıvıların sabit şekilli olmasını sağlayamaz. (D)
8. Cam boru içine konulan cıvanın yüzeyi çukur olur. (Y)
B- Aşağıdaki tümceleri, kutu içindeki sözcük ve ifadelerden uygun olanları kullanarak tamamlayalım.
1. Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
2. Kütle, terazi ile ölçülür.
3. Özkütle, sabit basınç ve sabit sıcaklık altında, maddenin ayırt edici özelliklerindendir.
4. Yüzey gerilimi kohezyon kuvvetlerinden kaynaklanır.
5. Binaların temelden su alarak nemlenmesi kılcallık olayının sonucudur.
6. Tüm boyutları aynı oranda büyütülen cisimlerde dayanıklılık azalır.
7. Molekülleri öteleme hareketi yapabilen maddeler akışkan sınıfındandır.
8. Suyun sıcaklığı arttıkça akışkan azalır.
C- Aşağıdaki soruların yanıtlarını defterimize yazalım.
1. Katı bir cismin içinde boşluk olup olmadığını nasıl belirleyebiliriz?
Cevap: Katı bir cismin içinde boşluk olup olmadığını tespit etmek için en basit yöntemlerden biri ses testidir. Cismin üzerine vurarak veya ses dalgası göndererek boşluklu veya dolu olup olmadığını anlayabiliriz. Boşluklu cisimler daha yankılı bir ses çıkarırken, içi dolu cisimler daha mat bir ses çıkarır. Başka bir yol, cismin yüzeyine dokunarak içerideki boşlukları hissetmeye çalışmaktır. Boşluklu cisimler daha esnek veya yumuşak hissedebilirler. Bu basit yöntemler, genellikle katı cismin iç yapısını anlamamıza yardımcı olabilir.
2. Günlük yaşamda özkütleden nerelerde yararlanılır?
Cevap: Özkütle, nesnelerin kütlesinin hacmine oranını ifade eden bir ölçüttür ve günlük yaşamda birçok farklı alanda kullanılır. Yemek tariflerinden sağlık kontrolüne, inşaat projelerinden spor antrenmanlarına kadar birçok farklı bağlama uygulanır. Örneğin, sağlıklı bir yaşam sürdürmek için vücut ağırlığı ile boyun özkütlesi arasındaki ilişki önemlidir. Ayrıca, inşaat sektöründe malzemelerin taşıma kapasitesini belirlerken özkütleyi göz önünde bulundurmak gereklidir. Dolayısıyla, özkütlenin günlük yaşamın pek çok yönünde önemli bir rol oynadığı söylenebilir.
3. Katı cisimlerin dayanıklılığı ne demektir?
Cevap: Bir katı cismin dayanıklılığı denilince; basma, çekme, eğme, burma kuvvetlerinden biri ya da birkaçı etki ettiğinde şeklini koruyabilmesi anlaşılır.
4. Bir musluğun ucunda asılı duran su damlası için hangi kuvvetler söz konusudur?
Cevap: Su damlaları gibi sıvıların yüzey gerilimi, moleküler çekim kuvvetleri tarafından oluşturulan bir kuvvettir. Yüzey gerilimi, suyun yüzeyindeki moleküllerin içe doğru çekilme eğilimini ifade eder. Bu nedenle musluğun ucunda asılı duran su damlası, yüzey gerilimi sayesinde şeklini korur ve yerçekimi ile aşağıya düşmez. Yüzey gerilimi, sıvıların damla şeklini almasına, su üzerinde suyu taşımasına ve bazı canlı organizmaların yüzeylerde hareket etmesine yardımcı olur. Su damlası gibi birçok sıvı yapı, bu önemli fiziksel özelliğe dayanır.
5. Damlalar ve sabun köpüğü baloncukları neden küreseldir?
Cevap: Aynı hacme sahip geometrik biçimler arasında en küçük yüzeyli olanı küredir. Doğada cisimlerin bu durumu alma eğilimi vardır. Yüzeyini değiştirebilme serbestliğine sahip olan her cisim uygun ortamını bulunca küre şeklini alır.
6. Cam boru içine konulan sıvıların yüzeyi neden düz olmaz?
Cevap: Cam borunun iç yüzeyinin sıvının yüzey kenarına uyguladığı yapışma (adezyon kuvveti) sıvı molekülleri arasındaki tutma (kohezyon) kuvvetinden büyükse sıvının yüzey kenarı cam borunun iç yüzeyi tarafından yukarı çekilir ve sıvının yüzeyi çukurlaşır. Tersine bir durumda ise sıvı yüzeyi tümsek olur.
Tabloda verilenlerin laboratuvar koşullarında katı mı sıvı mı olduklarını ✓ ile belirtelim.
| Varlık | Katı | Sıvı |
|---|---|---|
| Tebeşir | √ | |
| Zeytinyağı | √ | |
| Kalemtıraş | √ | |
| Cam bilye | √ | |
| Gözyaşı | √ | |
| Mum | √ | |
| Sakız | √ | |
| Cıva | √ | |
| Aseton | √ | |
| Bulaşık deterjanı | √ | |
| Yemek tuzu | √ | |
| Toz şeker | √ | |
| Tükürük | √ |
D- Aşağıdaki soruların yanıtlarını, testin sonundaki yanıt çizelgesine işaretleyelim.
1. Aşağıdakilerden hangisi, madde türlerini birbirinden ayırmakta kullanılabilir?
A) Hacim B) Kütle C) Özkütle D) Renk E) Saydamlık
Cevap: C
2. Aşağıdakilerden hangisi, hacim ölçmede kullanılan bir araçtır?
A) Dereceli silindir B) Dijital terazi C) Kronometre
D) Termometre E) Dereceli cetvel
Cevap: A
3. Uluslararası Birimler Sistemi’ne göre özkütlenin birimi aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: B
4. Aynı sıcaklık ve basınçta özkütleleri farklı iki madde örneği için;
I. İkisi de aynı türdendir,
II. İkisi de farklı türdendir,
III. Kütleleri eşittir
yargılarından hangisi ya da hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: B
5. 40 cm3 çizgisine kadar suyla dolu dereceli silindire atılan 60 g’lık bir taş parçası, su düzeyini 52 cm3 çizgisine yükseltiyor. Buna göre taşın özkütlesi kaç g.cm-3 tür?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Cevap: D
Özkütle, bir maddenin birim hacminin kütlesidir. Özkütleyi bulmak için aşağıdaki formülü kullanabiliriz:
Özkütle = Kütle / Hacim
Verilen bilgilere göre:
Taşın kütlesi = 60 g
Su düzeyinin yükselmesi = 52 cm3 - 40 cm3 = 12 cm3
Taşın özkütlesi = 60 g / 12 cm3 = 5 g/cm3
Bu durumda, taşın özkütlesi 5 g/cm3'tür. Dolayısıyla, doğru cevap D seçeneğidir.
6. Özkütlesi 8 g.cm-3 olan bir metalden alınan 24 g’lık parçanın hacmi en az kaç cm3 tür?
A) 3 B) 16 C) 32 D) 125 E) 192
Cevap: A
Özkütleyi ve kütleyi kullanarak, parçanın hacmini bulabiliriz. Özkütle formülünü kullanarak:
Özkütle = Kütle / Hacim
Verilen bilgilere göre:
Özkütle = 8 g/cm3
Kütle = 24 g
Özkütleyi kullanarak hacmi bulmak için formülü yeniden düzenleyebiliriz:
Hacim = Kütle / Özkütle
Hacim = 24 g / 8 g/cm3 = 3 cm3
Bu durumda, parçanın hacmi en az 3 cm3'tür. Dolayısıyla, doğru cevap A seçeneğidir.
7. Bir sürahiye konulan suyun hacmi V, kütlesi m, özkütlesi d’dir ve sıcaklığı değişmiyor. Buna göre sürahi doluncaya kadar geçen sürede verilen büyüklüklerde aşağıdaki- lerden hangisi gözlenir?
A) V ve m artar, d değişmez.
B) V ve d artar, m değişmez.
C) V ve m değişmez, d artar.
D) V artar, m ve d değişmez.
E) Üçü de artar.
Cevap: A
8. Özkütlesi 5 g.cm-3 olan metalden yapılmış bir küpün kenarı 5 cm, kütlesi 90 g’dır. Buna göre küpün içinde kaç cm3 boşluk vardır?
A) 18 B) 35 C) 90 D) 107 E) 125
Cevap: D
9. Düşey kesiti şekilde verilen kapların taban alanları, içlerindeki K, L, M sıvılarının sıcaklıkları, düzey yükseklikleri ve kütleleri eşittir. Buna göre K, L ve M sıvılarının aynı tür madde olup olmadıkları hakkında ne söylenebilir?
A) K ile L aynı, M farklı tür maddedir.
B) K ile M aynı, L farklı tür maddedir.
C) Üçü de aynı tür maddedir.
D) L ile M aynı, K farklı tür maddedir.
E) Üçü de farklı tür maddedir.
Cevap: E
10. Aynı sıcaklıktaki kütle-hacim grafikleri yukarıdaki gibi olan K ve L sıvılarından eşit hacimler alınıp bir kaba doldurulursa kapta biriken sıvının kütlesi L’nin kütlesinin kaç katı olur?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
Cevap: B
11. Katı ve sıvılar için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
A) Hacmi hesapla bulma, dolaylı ölçmedir.
B) Eşit kollu terazi, kütle ölçme aracıdır.
C) Özkütle hacme bağlı değildir.
D) Sabit basınç ve sıcaklıkta özkütle ayırt edicidir.
E) Özkütle, kütleyle doğru orantılıdır.
Cevap: E
12. Sıvı molekülleri arasındaki tutunma kuvveti sıvıya;
I. Belli bir hacme sahip olması,
II. Belli bir şekle sahip olması,
III. Yüzey gerilimi olması özelliklerinden
hangisini ya da hangilerini kazandırır?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
13. Bir kaptaki suyla ilgili olarak;
I. Isıtılma,
II. Tuz katma,
III. Şeker katma
işlemlerinden hangisi ya da hangileri, yüzey geriliminin küçülmesine neden olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: A
14.
I. Sıvılarda yüzey gerilimi olması,
II. Sıvılarda kılcallık olayı,
III. Bir borudaki sıvı yüzeyinin çukurlaşması
olaylarından hangisi ya da hangilerinde tutunma ve yapışma kuvvetleri birlikte etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: E