Etkinlik 2.5
Yüzey Gerilimi ve Deterjan İlişkisi
Araç Gereç
• 1 bardak soğuk su
• 1 çay kaşığı toz tarçın
• 1 çay kaşığı bulaşık deterjanı
• 2-3 adet kürdan
Deneyin Yapılışı
1. Üçer ya da dörder kişilik çalışma kümeleri oluşturalım.
2. Suyun yüzeyine biraz tarçın serptikten sonra kürdanın ucunu suyun yüzeyine değdirelim ve gözlemimizi not edelim.
3. Kürdanın ucunu deterjana batırdıktan sonra suyun yüzeyine değdirelim ve yine gözlemimizi not edelim.
Sonuca Varalım
Kürdanın ucunun su yüzeyine deterjanlı olarak değdirilmesi ne gibi bir fark yarattı? Bu fark nasıl açıklanabilir?
Kürdanın su yüzeyine dokunduğunda, suyun yüzey gerilimi nedeniyle kürdanın batma eğilimi vardır. Bu, su moleküllerinin bir arada tutunma yeteneği nedeniyle olur. Kürdanın ucunu su yüzeyine değdirdiğinizde, suyun yüzeyi kürdanın etrafında çöker ve kürdan suyun içine girer. Bu, suyun yüzey gerilimi ile ilgilidir.
Ancak, kürdanın ucunu deterjana batırırsanız, deterjan suyun yüzey gerilimini azaltır. Deterjan, su moleküllerinin arasına girer ve moleküller arasındaki çekim kuvvetini azaltır. Bu nedenle, kürdanın deterjanlı ucunu su yüzeyine değdirdiğinizde, suyun yüzey gerilimi azaldığı için kürdan daha kolayca suya batma eğilimindedir.
Sonuç olarak, deterjan suyun yüzey gerilimini azaltır ve bu da kürdanın suya daha kolay batmasına neden olur. Bu deney, suyun yüzey gerilimi ve deterjanın etkilerini açıkça göstermektedir.
Araştıralım
“gov” ve “edu” uzantılı genel ağ adreslerindeki güvenilir bilgi kaynaklarına başvurarak aşağıdaki konularda araştırma yapalım:
• Yüzey geriliminin günlük yaşamda ve doğadaki uygulamaları,
• Günlük yaşamda yüzey geriliminin artırılmasını ve azaltılmasını gerektiren durumlar. Derlediğimiz bilgileri sınıfa getirip arkadaşlarımızla paylaşalım.
Yüzey Geriliminin Günlük Yaşamda ve Doğadaki Uygulamaları:
Yüzey Aktif Maddelerin Temizlikte Kullanımı: Yüzey gerilimi düşük olan su, yüzey aktif maddeler (deterjanlar) eklenerek temizlikte kullanılır. Bu maddeler, suyun yüzey gerilimini azaltarak kirleri ve yağları yüzeyden kaldırmayı kolaylaştırır.
Bitki Yaprakları Üzerindeki Suyun Tutunması: Bitki yapraklarının yüzey gerilimi, suyun yaprak yüzeyinde damla halinde kalmasını sağlar. Bu, bitkilerin suyunu daha verimli bir şekilde kullanmalarına yardımcı olur.
Suda Yüzen ve Gezinen Canlılar: Su üzerinde yürüyebilen böcekler, yüzey geriliminin etkisiyle suyun üzerinde durabilirler. Bazı sucul böcekler, suyun yüzey gerilimini kullanarak avlarını yakalayabilirler.
Günlük Yaşamda Yüzey Geriliminin Artırılması ve Azaltılması:
Yüzey Gerilimini Artırmak: Yüzey gerilimini artırmak için yağlar ve mumlar kullanılabilir. Bu, sıvıların yüzeyindeki moleküller arası çekim kuvvetini artırır. Örneğin, sabun kullanarak suyun yüzey gerilimini artırabiliriz.
Yüzey Gerilimini Azaltmak: Yüzey gerilimini azaltmak için deterjanlar ve sabunlar kullanılabilir. Bu maddeler, suyun yüzey gerilimini düşürerek köpüklerin oluşmasını sağlarlar.
Bitkilerde Yüzey Geriliminin Kullanımı: Bitkiler, yapraklarında özel cilalar veya tüyler üreterek yüzey gerilimini artırabilirler. Bu, bitkilerin suyunu daha iyi korumalarına ve dengeli bir şekilde kullanmalarına yardımcı olur.