6. Ünite Sonu Değerlendirme Soruları
A. Aşağıdaki tümcelerden hangilerinin doğru, hangilerinin yanlış olduğunu belirleyelim. Yanlış olduğunu düşündüğümüz tümcelerin doğrusunu defterimize yazalım.
1. D 2. Y 3. D 4. Y 5. Y 6. D 7. Y 8. D 9. D 10. Y
(D) 1. Tüm elektriklenme olayları elektronların yer değiştirmesiyle gerçekleşir.
(Y) 2. Nötr cisim, hiç elektrik yükü olmayan cisim demektir.
(D) 3. Elektriklenme olaylarında toplam yük korunur.
(Y) 4. Sürtünmeyle yüklenmede cisimlerin yükü, eşit ve aynı işaretli olur.
(Y) 5. Etkiyle yüklenme sadece yalıtkan cisimlerde olur.
(D) 6. Elektroskop, cisimlerin yüklü olup olmadığını belirlemeye yarar.
(Y) 7. Dokunmayla yüklenme sonucunda cisimlerin yükü zıt işaretli olur.
(D) 8. Elektriksel kuvvet, temas gerektirmeyen kuvvetler sınıfındandır.
(D) 9. Elektriksel kuvvetin değişkenleri, yük miktarı ve yükler arasındaki uzaklıktır.
(Y) 10. Elektrik alan, yüklerin cisim yüzeyinde kapladığı alandır.
B. Aşağıdaki tümceleri, kutu içindeki sözcük ve ifadelerden uygun olanları kullanarak
tamamlayalım.
elektron, doğru, elektrik alan, etki-tepki, coulomb, noktasal, iletken, elektriksel kuvvet, proton, yüklerin korunumu, alan çizgisi
1. iletken 2. Yüklerin Korunumu 3. Coulomb 4. elektron / proton 5. etki-tepki 6. noktasal 7. elektriksel kuvvet 8. doğru 9. noktasal 10. elektrik alan
1. Dokunmayla yüklenme iletken cisimlerde daha belirgin olur.
2. Tüm yüklenme olaylarında Yüklerin Korunumu Yasası geçerlidir.
3. Bir cisimdeki yükün miktarı Coulomb denilen birimle ifade edilir.
4. Nötr bir cisimde elektron sayısı proton sayısına eşittir.
5. Cisimler arasındaki elektriksel kuvvetler, etki-tepki çifti oluşturur.
6. Yüklü iletken küreler, noktasal yük gibi davranır.
7. Yüklü cisimler birbirinden uzaklaştıkça elektriksel kuvvet küçülür.
8. Elektriksel kuvvet yük miktarıyla doğru orantılıdır.
9. Coulomb Yasası noktasal yükler için tanımlanmıştır.
10. Elektriksel kuvvet, elektrik alan modeliyle açıklanır.
C. Aşağıdaki soruların yanıtlarını defterimize yazalım.
1. Yüklü cisim ne demektir?
Yüklü cisim, yapısındaki pozitif yüklerin sayısı negatif yüklerinkine eşit olmayan cisim demektir.
2. Noktasal yüklerin birbirine uyguladığı kuvvet nelere, nasıl bağlıdır?
Noktasal yüklerin birbirine uyguladığı kuvvet; yüklerin miktarıyla doğru, aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.
3. Sürtünmeyle yüklenme neden yalıtkanlarda daha etkilidir?
Yalıtkanlar elektrik yüklerinin yüzeye dağılmasına izin vermediği için sürtünmeyle ayrışan yükler dağılmaz. Bu nedenle sürtünmeyle yüklenmede yalıtkanlar daha etkilidir.
4. Dokunmayla yüklenmenin oluşumu nasıldır?
Yüklü bir iletken yüksüz bir iletkene değdirilince yükünün bir kısmını diğerine verir. Böylece dokunmayla yüklenme gerçekleşmiş olur.
5. Faraday kafesiyle ilgili uygulamalar neler olabilir?
Hassas elektronik devrelerde bazı devre elemanlarının, çevredeki durgun yüklerden etkilenmemesi için metal kafesler içine alınması, Faraday kafesi uygulamalarına bir örnektir.
6. Elektrik yüklerini işaretleyen bilim insanı kimdir?
Elektrik yüklerini pozitif (+) ve negatif (–) olarak işaretleyen bilim insanı Benjamin Franklin’dir
7. Elektriksel kuvvetin ortama bağlı olduğu ne ile ifade edilir?
Elektriksel kuvvetin ortama bağlılığı Coulomb sabiti denilen bir büyüklükle ifade edilir.
8. Elektrik alanın özellikleri nelerdir?
Elektrik alan, bir kuvvet alanıdır ve onu yaratan yüklerden uzaklaştıkça etkisi azalır. Ayrıca elektrik alanlar yükler arasında enerji alışverişine aracılık eden bir araçtır.
9. Hangi koşullarda elektrik alanın sıfır olduğu noktalar ya da bölgeler bulunabilir?
Elektrik alan yükler tarafından yaratıldığından zıt işaretli yüklerin birbirleninin etkisini sıfırladığı noktalarda elektrik alan da sıfır olur.
10. Elektrik alan çizgileri neden birbirini kesmez?
Elektrik alan çizgileri, elektrik alan vektörlerine teğet olan eğrilerdir. Bir noktadaki elektrik alan vektörünün sadece bir yönü vardır. Elektrik alan çizgileri kesişseydi, kesişme noktasındaki elektirsel alan vektörünün iki tane yönü olurdu ki bu anlamsızdır. Bu nedenle elektrik alan çizgileri kesişmez.
11. Bir elektroskobu pozitif yüklemenin yolu nedir?
Bir elektroskop şu yollarla pozitif yüklenebilir: I. Negatif yüklü bir iletkeni elektroskobun topuzunun yakınında tutarken elektroskobun topuzuna parmağımızı değdirip çekmek, sonra da negatif yüklü iletkeni uzaklaştırmak. II. Pozitif yüklü bir iletkeni bir yalıtkanla tutarak elektroskobun topuzuna değdirip çekmek.
12. Bir cisim aynı anda hem pozitif hem negatif yüklenebilir mi?
Bir cisim elektrik alana konulduğunda cismin yapısındaki yükler bu alanın etkisiyle ayrışabilir ve cismin bir yüzeyi pozitif yüklenirken karşı yüzeyi negatif yüklenebilir.
Ç. Aşağıdaki tabloda verilen olaylarda cisimlerin yüklenmesinin hangi yolla oluştuğunu ✓ ile işaretleyelim.
| Olay | Sürtünme | Etkilenme | Değme |
|---|---|---|---|
| Taranan kuru saçlardan çıtır çıtır ses çıkması | ✓ | ||
| Otomobilin kapı kolunu tutunca elektrik çarpması | ✓ | ||
| Tarağın musluktan iplik inceliğinde akan suyu itmesi | ✓ | ||
| Şimşek çakması | ✓ | ||
| Yıldırım düşmesi | ✓ | ||
| Yazıcıdan çıkan kâğıtların birbirine yapışması | ✓ | ||
| Yüklü elektroskobun parmakla topraklanması | ✓ |
D. Aşağıdaki soruların yanıtlarını, testin sonundaki yanıt çizelgesine işaretleyelim.
1. B 2. D 3. B 4. A 5. A 6. E 7. E 8. C 9. A 10. C 11. A 12. C
1. Bir yüklenme olayında iki cisim de aynı cins elektrikle yüklenmiştir. Bu durum;
I. Sürtünmeyle,
II. Etkiyle,
III. Dokunmayla
yüklenme olaylarından hangisi ya da hangilerinin sonucudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap - B
2. Pozitif yüklü bir elektroskoba uygulanan işlem sonucunda bu elektroskobun yaprakları biraz kapanıyor.
Bu işlem aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) Negatif yüklü bir cismi değdirme
B) Negatif yüklü bir cismi yaklaştırma
C) Pozitif yüklü bir cismi değdirme
D) Pozitif yüklü bir cismi yaklaştırma
E) Nötr bir cismi değdirme
Cevap - D
3. Yükleri +5q ve –9q olan özdeş iki iletken cisim, yalıtkanla tutularak birbirine değdiriliyor.
Bu işlemden sonra cisimlerden birinin yükü aşağıdakilerden hangisi olur?
A) –7q B) –2q C) –4q D) +2q E) +4q
Cevap - B
4. Şekildeki iletken cismin yüzeyi I, dolu kısmı II, içindeki kovuk ise III ile gösterilmiştir.
Bu cisme yük verildiğinde yükler cismin neresinde ya da nerelerinde yer alır?
A) Yalnız I’de B) Yalnız II’de C) I ve II’de D) II ve III’te E) I, II ve III’te
Cevap - A
5. Başlangıçta elektrikçe nötr olan iki cisimle yapılan bir işlem sonucunda cisimlerden biri
pozitif, diğeri aynı miktar negatif işaretli yükle yüklenmiştir.
Bu durum;
I. Sürtünmeyle,
II. Etkiyle,
III. Dokunmayla
yüklenme olaylarından hangisi ya da hangilerinin sonucu olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap - A
6. Başlangıçta nötr olan iletken KL çubuğu, görseldeki pozitif yüklü levhanın yakınına getirilmiş ve etkiyle yüklenme gerçekleşmiştir.
Buna göre iletken çubuğun K ve L uçlarının
qK ve qL yükü için aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) qK= + q; qL= – q
B) qK= + 2q; qL= – 2q
C) qK= – 2q; qL= + q
D) qK= – 2q; qL= – 2q
E) qK= – q; qL= + q
Cevap - E
7. Noktasal iki yükün arasındaki uzaklık 2d iken elektriksel kuvvetin büyüklüğü 4→F
olduğuna göre aradaki uzaklık d olduğunda elektriksel kuvvetin büyüklüğü kaç →F
olur?
A) →F B) 2→F C) 4→F D) 8→F E) 16→F
Cevap - C
8. Aynı cins yükle eşit miktarda yüklenmiş r ve 2r yarıçaplı iletken iki küre, yalıtkanla tutularak birbirine değdiriliyor. Küreler elektriksel dengeye gelince, r yarıçaplı kürenin yükü qr, 2r yarıçaplı kürenin215ki q2r oluyor.
Buna göre aşağıdaki eşitliklerden hangisi doğrudur?
A) qr = q2r B) qr = 2q2r C) 2qr = q2r D) qr = 4q2r E) 4qr = q2r
Cevap - A
9. Pozitif yüklü elektroskoba bir işlem uygulanınca bu elektroskobun yaprakları kapanıp tekrar açılıyor.
Bu olay elektroskoba;
I. Negatif yüklü bir cismi değdirme,
II. Pozitif yüklü bir cismi değdirme,
III. Pozitif yüklü bir cismi yaklaştırma
işlemlerinden hangisi ya da hangilerinin uygulanmasıyla gerçekleşebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap - A
10. Yüklü K, L, M küreciklerinin elektrik alanındaki kuvvet çizgilerinden bazıları şekildeki
gibi olduğuna göre bu küreciklerin yük işaretleri hakkında ne söylenebilir?
K L M
A) + + –
B) + – –
C) – – +
D) – + –
E) + – +
Cevap - C
11. Yükleri +3q ve –q olan eşit yarıçaplı iletken kürelerin birbirine uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü 3F’dir. Sözü edilen küreler bir yalıtkanla tutularak birbirine değdirildikten sonra önceki konumlarına yerleştiriliyor.
Kürelerin birbirine son durumda uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü kaç →F olur?
A) →F B) 2→F C) 4→F D) 8→F E) 9→F
Cevap - A
12. Pozitif yüklü iletken A küresiyle birbirine değen iletken B ve C küreleri şekildeki konumda tutuluyor. A küresi yalıtkan sapından tutularak B küresine değdirilip önceki konumuna yerleştiriliyor ve küreler arasında elektriksel etkileşme de gerçekleşiyor.
Buna göre B ve C kürelerinin yükü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
B’nin yükü C’nin yükü
A) +q +q
B) +2q +q
C) +q +2q
D) – q – q
E) +q –2q
Cevap - C