4. ÜNİTE, 4. BÖLÜM SÜREÇ DEĞERLENDİRME
1. Saf katı maddeye ait sıcaklık-zaman grafiğine göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) –10 °C sıcaklıkta madde hangi hâldedir?
b) Maddenin erime noktası kaç °C’tur?
c) Maddenin buhar hâli hangi aralıklarda görülür?
ç) Maddenin kaynama noktası kaç °C’tur?
d) Maddenin erime süresi kaç saniyedir?
2. Saf sıvı bir maddenin ısınma grafiği yanda verilmiştir. (a) ve (b) bölümlerinde ortalama kinetik enerji ve potansiyel enerji değişimlerini açıklayınız.
3. Gaz tanecikleri bulundukları kapta nasıl basınç oluşturur? Açıklayınız.
Gazlar, sıvılar gibi akışkandır, bulunduğu kabın şeklini alır böylelikle basınç oluşturur.
Gazlar, sıvılar gibi akışkandır, bulunduğu kabın şeklini alır ve sıkıştırılabilen maddelerdir. Bir kaba, mesela bir balona hava üflendiğinde gazın oluşturduğu basıncın etkisiyle balonun şiştiği gözlemlenir.
Ancak hacmi sabit olan bir kaba hava üflenmeye çalışıldığında, başarısız olunur. Çünkü kap, alabileceği maksimum gazı içeri zaten almıştır. Burada gazlar, her yönde eşit büyüklükte basınç etkisi yaratır. Bu basıncın büyüklüğü aşağıdaki formül ile bulunur.
P . V = n . R . T
4. Sıcaklık nedir? Tanımlayınız. Sıcaklığı artan bir gazın taneciklerinin kinetik enerjisi nasıl değişir?
Geçmişten günümüze ısı ve sıcaklık kavramları oldukça karıştırılır. Önce bu iki kavramın ne olduğuna değinelim.
Sıcaklık; bir maddeyi oluşturan her bir taneciğin ortalama kinetik enerjisidir. Bir cismin sıcak veya soğuk olarak nitelendirilebilmesi için gerekli olan ölçüdür. Termometre ile ölçülür. Birimi, ülkemizde °C (derece Celsius) olarak kabul edilir. °F (Fahrenhayt), K (Kelvin) gibi birimleri de vardır.
Isı; bir maddeyi oluşturan her bir taneciğin toplam kinetik enerjisidir. Sıcaklıkları farklı olan iki maddenin birbirlerinden alıp verdikleri enerjidir. Sıcaklıkları birbirine eşit iki madde arasında ısı alışverişi gerçekleşmez. Enerji akışı her zaman sıcaktan soğuğa doğrudur. Birimi joule veya kaloridir. (1 kalori = 4,18 joule)
Buradan şunu çıkarmamız gerekir;
Sıcaklığı artan bir gazın ortalama kinetik enerjisi artmış anlamına gelir.
5. Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
(D) a. Bir gaza basınç uygulandığında hacminde gözle görülür bir değişim gerçekleşebilir. // "Bir gaza basınç uygulandığında hacminde gözle görülür bir değişim gerçekleşebilir." önermesi doğru bir önermedir.
(Y) b. Gazları basınç uygulayarak veya sıcaklıklarını artırarak sıvılaştırabiliriz. // "Gazları basınç uygulayarak veya sıcaklıklarını artırarak sıvılaştırabiliriz." önermesi yanlış bir önermedir.
(D) c. Bir maddenin gaz hâlinin yoğunluğu katı ve sıvı hâlinden küçüktür. // "Bir maddenin gaz hâlinin yoğunluğu katı ve sıvı hâlinden küçüktür." önermesi doğru bir önermedir.
(D) ç. Maddenin taneciklerinin düzensizliği en yüksek hâl gaz hâlidir. // Maddenin 3 hali vardır. Bunlar;
(D) d. Gaz tanecikleri bulundukları kapta gelişigüzel hareket eder // "Gaz tanecikleri bulundukları kapta gelişigüzel hareket eder." önermesi doğru bir önermedir.
6. Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.
a. Gaz taneciklerinin birim yüzeye uyguladıkları kuvvete gaz basıncı denir.
b. 1 atmosfer basınç 760 mmHg basınç değerine eşittir.
c. Maddenin taneciklerinin ortalama kinetik enerjilerinin görünümü sıcaklık olarak tanımlanır.
ç. 1 mol molekül 6,02 x 1023 tane moleküldür.
d. 6,02 x 1023 değerine, bulan bilim insanını onurlandırmak adına avagadro sayısı sayısı denir.
7. Gazların genel özellikleri ile ilgili;
I. Bulundukları kabın hacmini ve şeklini alırlar.
II. Sıvılaştırılabilirler.
III. Genleşemezler.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Gazlar, sıvılar gibi akışkandır, bulunduğu kabın şeklini alır ve sıkıştırılabilen maddelerdir. Bir kaba, mesela bir balona hava üflendiğinde gazın oluşturduğu basıncın etkisiyle balonun şiştiği gözlemlenir.
Ancak hacmi sabit olan bir kaba hava üflenmeye çalışıldığında, başarısız olunur. Çünkü gücümüz yetmez ve kap, alabileceği maksimum gazı içeri zaten almıştır. Burada gazlar, her yönde eşit büyüklükte basınç etkisi yaratır. Bu basıncın büyüklüğü aşağıdaki formül ile bulunur.
P . V = n . R . T
8. Kapalı ve sabit hacimli olan bir kapta metan (CH4(g)) ve helyum (He(g)) gazı karışım hâlinde bulunmaktadır.
Buna göre;
I. CH4 gazının hacmi kabın hacmine eşittir.
II. He gazının hacmi kabın hacmine eşittir.
III. Gaz karışımı homojendir.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Yargıları inceleyelim;
I. CH4 gazının hacmi kabın hacmine eşittir.
Yargı doğrudur. Gaz, kabın hacmi kadar dağılacaktır.
II. He gazının hacmi kabın hacmine eşittir.
Yargı doğrudur. Gaz, kabın hacmi kadar dağılacaktır. Gaz molekülleri arasındaki boşluk fazla olduğundan dolayı metan gazının varlığı He gazının hacminin kabın hacmine eşit olmasını engellemeyecektir.
III. Gaz karışımı homojendir.
Yargı doğrudur. Zaman içerisinde homojen olarak dağılacaklardır.
Dolayısıyla cevap I, II ve III olmalıdır. Bu cevap E seçeneğinde mevcuttur. Yani cevabımız E seçeneğidir.
9. Saf bir katının ısınma grafiği verilmiştir.
Buna göre;
I. Katının erime noktası 55 °C’tur.
II. Katının erime süresi 25 dakikadır.
III. Katının tamamı erimiştir.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
10. Verilen grafikle ilgili;
I. Saf bir katının ısınma grafiği olabilir.
II. Saf bir sıvının ısınma grafiği olabilir.
III. Maddenin taneciklerinin kinetik enerjileri artmıştır.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III