3. ÜNİTE, 4. BÖLÜM SÜREÇ DEĞERLENDİRME
1. Aşağıda verilen molekül çiftleri arasında oluşabilecek etkileşim türlerini belirleyiniz. (1H, 6C, 7N, 8O, 15P)
a) H2O(s) – NH3(s)
Bu iki molekül arasında Hidrojen Bağ'ı oluşabilir. H2O, NH3 ve HF gibi bileşik moleküllerinde bulunan hidrojen atomları N, O veya F atomlarından birisine bağlı olduğu için bu moleküller
arasında hidrojen bağları oluşur
Dipol-dipol etkileşim de oluşabilir. Polar yapılı moleküllerde, molekülün zıt kutupları arasında oluşan elektrostatik çekim kuvveti dipol-dipol etkileşimidir. H2O, H2S, NH3, HCl, HCN, PH3 gibi polar karakterli kovalent moleküllerde dipol-dipol etkileşimi görülür.
b) CH4(s) – CH4(s)
Bu iki molekül arasında indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri (London Kuvvetleri) oluşabilir. CH4, CO2 gibi apolar yapılı bileşik moleküllerinin yapısında yoğun fazlarda geçici dipol yapı oluşur. Bu geçici dipol yapı, türler arasında bir çekim kuvveti oluşmasını sağlar. Geçici dipol yapıdan dolayı oluşan çekim kuvvetine indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri oluşur.
c) PH3(s) – CO(s)
Bu iki molekül arasında Dipol-Dipol Etkileşimleri oluşabilir. Polar yapılı moleküllerde, molekülün zıt kutupları arasında oluşan elektrostatik çekim kuvveti dipol-dipol etkileşimidir. H2O, H2S, NH3, HCl, HCN, PH3 gibi polar karakterli kovalent moleküllerde dipol- dipol etkileşimi görülür.
London kuvvetleri de oluşabilir. CH4, CO2 gibi apolar yapılı bileşik moleküllerinin yapısında yoğun fazlarda geçici dipol yapı oluşur. Bu geçici dipol yapı, türler arasında bir çekim kuvveti oluşmasını sağlar.
2. Aşağıdaki tabloda verilen türlerde, moleküller arasında bulunan zayıf çekim kuvvetlerini işaretleyiniz.
| Kimyasal Tür | Dipol-Dipol Etkileşimi | İyon-Dipol Etkileşimi | London Kuvvetleri | Hidrojen Bağı |
|---|---|---|---|---|
| CH4—C2H6 | ✓ | |||
| N2—N2 | ✓ | |||
| H2O—CH3OH | ✓ | |||
| Na+—H2O | ✓ | |||
| HCI—HBr | ✓ | ✓ | ||
| HF—HF | ✓ | ✓ | ✓ |
3. Aşağıdaki cümlelerin sonundaki kutucuklara ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
(Y) a. Oluşumundaki enerji değişimi 40 kJ/mol değerinden büyük olan olaylarda kesinlikle güçlü etkileşimler kopmuş ve oluşmuştur.
(D) b. Hidrojen bağı van der Waals sınıfı bir zayıf etkileşim değildir.
(D) c. H2O molekülünde kalıcı dipoller bulunur.
(D) ç. Aynı veya farklı polar moleküller arasında dipol – dipol etkileşimi oluşur.
(D) d. Asal gazların yoğun hâllerinde London kuvvetleri etkindir.
4. Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.
a. HF, H2O, NH3 gibi bileşiklerde moleküller arasındaki zayıf çekim kuvvetlerinden etkin olanı hidrojen bağı dır.
b. Oluşturduğu hidrojen bağı sayesinde H2O bileşiğinin kaynama noktası H2S bileşiğinden çok büyüktür.
c. Periyodik sistemde 18. grup elementleri olan asal gazlarda atom numarası arttıkça london kuvvetleri ve kaynama noktasıda artar.
ç. C2H6 bileşiğinde sıvı hâlde Wan der walls kuvvetleri etkindir.
d. BF3 molekülü apolar, PH3 molekülü ise polar yapıdadır.
5. NH3 molekülleri arasında;
I. Dipol - dipol etkileşimi
II. London kuvveti
III. Hidrojen bağı zayıf etkileşimlerinden hangisi ya da hangileri bulunur? (1H, 7N)
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
H2O, NH3 ve HF gibi bileşik moleküllerinde bulunan hidrojen atomları N, O veya F atomlarından birisine bağlı olduğu için bu moleküller hidrojen bağları oluşur.
Polar yapılı moleküllerde, molekülün zıt kutupları arasında oluşan elektrostatik çekim kuvveti dipol dipol etkileşimidir. H2O, H2S, NH3, HCl, HCN, PH3 gibi polar karakterli kovalent moleküllerde dipol-dipol etkileşimi görülür.
6. Aşağıda kimyasal formülleri verilen bileşiklerin yoğun hâllerinin hangisinde sadece
London kuvvetleri bulunur? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 16S)
A) NH3 B) H2O C) HF D) SO2 E) CO2
4A grubu elementlerinin hidrojenli bileşikleri olan CH4, SiH4, GeH4 ve SnH4 molekülleri apolar karakterlidir. Kendi molekülleri arasında sadece London kuvvetleri bulunduğundan diğer gruplardaki bileşiklere göre kaynama noktaları düşüktür. 4A grubu bileşiklerinde elektron yoğunluğu arttıkça London kuvvetleri arttığından CH4, SiH4, GeH4 ve SnH4 sıralamasında bileşiğin kaynama noktasında artış gözlenir.
7. X, Y ve Z molekülleri için aşağıdaki bilgiler veriliyor.
• X moleküllerinde London kuvvetleri etkindir.
• Y molekülleri kalıcı dipol oluşturmaktadır.
• Z molekülleri hidrojen bağı oluşturmaktadır.
Buna göre X, Y ve Z molekülleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş olabilir?
X Y Z
A) CH4 NH3 HCI
B) NH3 HCI CH4
C) HCI NH3 CH4
D) CH4 HCI NH3
E) NH3 CH4 HCI
CH4, CO2 gibi apolar yapılı bileşik moleküllerinin yapısında yoğun fazlarda geçici dipol yapı oluşur. Bu geçici dipol yapı, türler arasında bir çekim kuvveti oluşmasını sağlar. Geçici dipol yapıdan dolayı oluşan bu çekim kuvvetleri London kuvvetleridir.
8. I. Kovalent bağ
II. Metalik bağ
III. Hidrojen bağı
Yukarıda verilen etkileşimlerden hangisi ya da hangileri yoğun hâlde moleküller arasında bulunan etkileşimdir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III